Is alle cosmetica 100% proefdiervrij?

Met ingang van 11 september 2004 heeft de EU het testen van cosmetische producten binnen de EU verboden. Dit verbod staat bekend als "het testverbod". ¹ Dierproeven voor de ontwikkeling van cosmetische producten zijn in Nederland al sinds 1997 verboden.²

Met ingang van 11 maart 2009 heeft de EU het testen van cosmetische ingrediënten binnen de EU verboden - ongeacht of er niet-dierlijke alternatieven zijn. Dit verbod staat bekend als "het verkoopverbod". ¹ Sinds 2005 is het in België verboden om cosmetische producten of hun ingrediënten op dieren te testen.³

Vanaf 11 maart 2013 heeft de EU het verbod op de verkoop van cosmetische producten die na die datum op dieren zijn getest, waar ook ter wereld, afgerond. Het verbod geldt zowel voor cosmetische producten als voor ingrediënten, ongeacht of er alternatieven zijn. Het staat bekend als het 'handelsverbod'. ¹

Het verbod geldt voor alle cosmeticaproducten. Denk bij cosmetica niet alleen aan make-up zoals lippenstift of mascara, maar ook aan huid- en haarverzorgingsproducten zoals bodylotion en shampoo. Ook tandpasta, deodorant, (scheer)zeep, nagellak en zonnecrème vallen onder de wet.

Heel goed nieuws dus, maar dit is niet het hele verhaal. Er zijn echter beperkingen aan het EU-verbod: ⁴:

• Het EU-verbod is alleen van toepassing wanneer er een verband is met de EU - d.w.z. testen binnen de EU of verkoop binnen de EU waar de testen elders hebben plaatsgevonden. Zo moeten sommige cosmeticaproducten bijvoorbeeld eerst door de Chinese autoriteiten worden getest voordat ze in China in de handel kunnen worden gebracht, wat normaal gesproken gepaard gaat met een reeks dierproeven.

• De Europese Commissie stelt dat het verbod alleen geldt voor cosmetische producten en ingrediënten die alleen in cosmetica worden gebruikt. Veel ingrediënten worden echter niet alleen in cosmetica gebruikt, maar ook in andere producten zoals schoonmaakmiddelen, geneesmiddelen of andere chemicaliën. Deze producten en ingrediënten worden vaak wel op dieren getest. De logische vraag is dan: mogen deze stoffen dan niet meer gebruikt worden in cosmetische producten? Dit is helaas niet het geval. Het verbod vervalt als het ingrediënt ook in andere producten wordt gebruikt waar testen op proefdieren wel nog toegestaan zijn. Het op dieren getest ingrediënt mag dan wel nog in cosmetica gebruikt worden.

• De EU-wetgeving stelt ook dat de verboden niet van toepassing zijn voor tests om vast te stellen of er een risico voor het milieu bestaat (zogenaamde "ecotox-tests" onder de REACH-wetgeving). Als er een milieurisico bestaat dan mogen nog steeds dierproeven uitgevoerd worden. Cosmetica (en zeker zeep en shampoo) belandt vroeg of laat in het water. Om het risico op het watermilieu vast te stellen worden vaak dierproeven gedaan met vissen.
  Lees ook: Dierproeven op vissen

• Bovendien stelt de EU-wetgeving dat de verboden niet van toepassing zijn op dierproeven die de veiligheid voor werknemers dienen te waarborgen. Hiermee worden niet de verkopers in de winkels bedoeld, maar mensen in de fabriek die een ingrediënt maken, inpakken of vervoeren. Eventuele veiligheidstesten mogen uitgevoerd worden op dieren en vallen dus ook niet onder het verbod.

• De REACH-verordening vereist resultaten uit dierproeven om de veiligheid van chemische stoffen voor de gezondheid van mens en milieu te waarborgen. Op tien jaar tijd werden door REACH miljoenen dieren gebruikt in akelige en dodelijke giftigheidsexperimenten. Daarmee is REACH het grootste dierproefprogramma ter wereld.

Opgelet: Er geldt geen verbod op dierproeven voor schoonmaakmiddelen. Voor schoonmaakmiddelen zijn dierproeven zeker niet verplicht maar gebeuren ze nog steeds.

Lees ook: Wetgeving rond dierproeven

Een wereldwijd verbod op dierproeven voor cosmetica

Hoewel het testen van cosmetica op dieren en het op de markt brengen van dergelijke producten in de EU misschien verboden is, is het in ongeveer 80% van de landen in de wereld nog steeds toegestaan. ¹ De leden van het Europese Parlement hebben op 3 mei 2018 een resolutie aangenomen, waarin wordt opgeroepen tot een wereldwijd verbod op dierproeven voor cosmetische producten en op de handel in cosmetische ingrediënten die vóór 2023 op dieren zijn getest. ²

Maak komaf met verplichte dierproeven

Dierproeven voor andere doeleinden zoals geneesmiddelontwikkeling zijn nog steeds verplicht. Animal Rights roept de Europese autoriteiten op om zich hard te maken voor de vervanging van de verouderde wetgeving zodat dierproeven niet meer verplicht zijn en moderne dierproefvrije technieken toegepast kunnen worden.

Volgens Hochmuth bevestigt het EU verbod op dierproeven voor cosmetica dat het stoppen met dierproeven geen bedreiging voor de volksgezondheid is maar juist de verdere ontwikkeling van proefdiervrije innovatie stimuleert: "Omdat er toen nog niet voldoende alternatieven bestonden, was het opeens alle hens aan dek om nieuwe proefdiervrije methoden te ontwikkelen. Die zijn er ontzettend snel gekomen".

Lees ook: De onzin van dierproeven

Door merken die geen dierproeven uitvoeren te kopen, vermijd je om dierproeven te financieren en steun je ondertussen merken die zich inzetten tegen dierenleed. Animal Rights publiceerde een groene lijst met merken van cosmetica en schoonmaakmiddelen die 100% dierproefvrij zijn.