Vogelgriep 2024-2025: Animal Rights brengt de ‘ruiming’ van 23.000 kippen in beeld

Het is de eerste uitbraak sinds december 2023. In het voorbije jaar van relatieve rust in Nederland gebeurde er op het gebied van vogelgriep wereldwijd ontzettend veel verontrustends.

In Alaska overleed een ijsbeer aan vogelgriep, terwijl vogelgriep werd vastgesteld op het vasteland van Antarctica met grote vrees voor de pinguïnpopulaties aldaar. Meer dan 17.000 zuidelijke zeeolifanten overleden dit jaar aan de gevolgen van de vogelgriep in Argentinië.

Ook runderen en geiten in de Verenigde Staten raakten besmet met vogelgriep. Er werd vogelgriep aangetroffen in het vlees van een melkkoe in de VS. De vogelgriep bij runderen in de VS bleek de eigenschappen van zoogdiervirussen te hebben. De stammen van de hoogpathogene vogelgriep die nu in Europa voorkomt, kunnen zich vermenigvuldigen in de luchtwegepitheelcellen van runderen. Vogelgriep verspreidt zich ‘efficiënt’ onder zoogdieren, zeggen wetenschappers. In de VS stierven verschillende katten en honden aan vogelgriep en sloeg het virus ook toe onder varkens.

Vijf medewerkers van een pluimveebedrijf in Colorado raakten besmet met vogelgriep. Een 9-jarig kind stierf aan vogelgriep in Cambodja. Finland gaat als eerste land mensen vaccineren tegen vogelgriep. Gevaccineerde eenden in Frankrijk raakten ondertussen gewoon besmet.

In dat jaar van relatieve rust gebeurde er niets met de verschillende aanbevelingen over vogelgriep. Animal Rights roept minister Femke Marije Wiersma op om daar zo snel mogelijk mee aan de slag te gaan.

Om infecties door zoönosen te kunnen indammen zonder dieren preventief te ruimen, is er een te hoge dichtheid van veehouderijen op een aantal locaties in Nederland. Dat is de belangrijkste conclusie van een expertgroep van wetenschappers in een rapport van april 2023 voor de Tweede Kamer over de verspreiding van zoönosen tussen veehouderijen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de dichtheid van pluimveebedrijven in de Gelderse Vallei. ¹

Het deskundigenberaad-zoönosen schreef in een advies aan het kabinet in mei 2023 dat gemengde boerderijen - bedrijven met pluimvee én varkens - onwenselijk zijn. Daarvan zijn er ongeveer honderd in Nederland. De kans bestaat dat als een varken gelijktijdig besmet wordt door een varkensvirus én een vogelgriepvirus, dat dan een mengeling ontstaat van die virussen wat leidt tot een gevaarlijke nieuwe virusvariant, die potentieel ook gevaarlijk voor mensen kan zijn. ²

De aanwezigheid van water en agrarische graslanden in de directe omgeving van pluimveebedrijven vergroten het risico op een vogelgriep-besmetting, blijkt uit de analyse van Wageningen Bioveterinary Research in juli 2023. ³

De maatregelen waar de minister mee aan de slag moet zijn dus duidelijk: het verbieden van gemengde pluimvee-varkens bedrijven, de lokale dichtheid van pluimvee bedrijven verminderen, en het weren van pluimveebedrijven uit water/grasrijke gebieden.

Land- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO) was er snel bij om op te roepen tot een landelijke ophokplicht. Dit heeft immers geen consequenties meer voor pluimveehouders, want in november 2023 regelde de Europese Commissie dat vrije-uitloopeieren voortaan hun status behouden tijdens een ophokplicht vanwege vogelgriep, ongeacht de duur daarvan. ¹

De besmetting bij dit specifieke bedrijf laat zien dat een certificering als ‘biologisch’ of ‘3-sterren beter leven’ de dieren geen enkele bescherming biedt. Deze termen geven de consument bij een ophokplicht ook geen enkele garantie meer over de omstandigheden waaronder de dieren worden gehouden.

De ophokplicht is er nog niet, maar daar zijn we maar een vogelgriepbesmetting of twee van verwijderd, schat Animal Rights in. Animal Rights is van mening dat met betrekking tot pluimvee de verschillende certificeringen dan neerkomen op consumentenbedrog.

Op 19 november 2024 is er nog een vogelgriepbesmetting vastgesteld net over de grens in het Duitse Kleve. ¹ Het gaat om een kalkoenenmesterij met circa 16.000 dieren. Ook hier worden alle dieren gedood. Het lijkt te gaan om laagpathogeen H7N7.

Tegen de avond op 20 november 2024 kondigt de minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur aan dat ze heeft besloten om een landelijke ophok- en afschermplicht in te stellen. ^{2 3} Dit besluit is genomen na een nieuwe risicobeoordeling van de Deskundigengroep Dierziekten, die het risico op vogelgriepuitbraken matig tot hoog inschatten.

Op 21 november 2024 werd voedselwaakhond Foodwatch na twee bezwaarprocedures nu ook in het gelijk gesteld bij de Reclame Code Commissie in haar strijd tegen misleidende verpakkingen van Jumbo en Blije Kip biologische en vrije uitloopeieren. De Commissie concludeert dat deze producenten in overtreding zijn geweest door consumenten te misleiden over vrije uitloop van leghennen. Door de vogelgriep gold namelijk een ophokplicht, waardoor de kippen al maandenlang binnen zaten.
Eerder won Foodwatch al zaken tegen Albert Heijn, Aldi, Lidl, Plus en Wegdam (bij Dekamarkt). De RCC oordeelde in september 2024 dat de supermarkten met hun eierverpakkingen consumenten misleiden. De klachten tegen Blije Kip (buitenei, biologisch en vrije uitloop) werden afgewezen, omdat er in de doosjes met een kleine flyer uitleg gegeven zou worden over de ophokplicht. En de RCC vond dat de geillustreerde kip in de wei op de verpakking van de biologische eieren van de Jumbo niet de indruk wekte dat de eieren van hennen komen die in de wei leefden.
Daar komt de RCC dus nu op terug. Foodwatch krijgt alsnog in beide zaken gelijk en de Commissie vernietigt de eerdere uitspraken: zij vindt de illustratie van de Jumbo wél misleidend voor consumenten. En er zat geen uitleg-flyer in de Blijke Kip doosjes. Bovendien oordeelt de RCC dat dit geen oplossing zou zijn tegen de misleiding op de verpakking."

Op 22 november 2024 kondigt het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) aan dat vanaf zaterdag 23 november ook in België opnieuw een afschermplicht wordt ingevoerd voor pluimvee en vogels van professionele houders wegens het risico op vogelgriep. Er zijn dit jaar nog geen haarden van vogelgriep vastgesteld in België. ⁴ In België werden in 2024 geen uitbraken vastgesteld op pluimveebedrijven en bij hobbyhouders. In 2023 werden op 8 pluimveebedrijven en bij 11 hobbyhouders besmettingen met het hoog pathogene H5 vogelgriepvirus vastgesteld. In 2022 werden op 11 pluimveebedrijven, bij 7 vogelhandelaars, bij 10 hobbyhouders en op 1 dierenpark besmettingen met het hoog pathogene H5 virus ontdekt. ⁵

Op 8 december 2024 wordt bekend gemaakt dat in Blija (gemeente Noardeast-Fryslân) vogelgriep is vastgesteld op een vleeskuikenbedrijf. ⁶ Alle 63.000 kuikens in de drie stallen worden afgemaakt.

Op 11 januari 2025 is een vos met neurologische verschijnselen gevonden in Hoofddorp. ⁷ De vos vertoonde verschijnselen die ook voorkomen bij vogels met vogelgriep. Daarom werd besloten de dode vos in het laboratorium van Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) te laten testen. Uit het onderzoek is gebleken dat deze vos besmet was met vogelgriep, de hoogpathogene H5N1 variant. Dit is het eerste wilde zoogdier sinds februari 2024 die positief is getest op vogelgriep.

Op 24 januari 2025 werd in Hoogstede, Grafschaft Bentheim, Nedersaksen, net over de grens in Duitsland, vogelgriep vastgesteld op een legbedrijf met ongeveer 15.000 hennen. ⁸ Duitsland heeft een beperkingsgebied ingesteld dat deels in Nederland valt. Ook een nabij gelegen bedrijf met ongeveer hetzelfde aantal hennen werd er uit voorzorg geruimd.

Op 30 januari 2025 wordt in Idsegahuizum (gemeente Súdwest-Fryslân, provincie Friesland) vogelgriep vastgesteld op een legbedrijf. ⁹ Alle circa 25.000 dieren worden afgemaakt.

Op 18 februari 2025 is het opnieuw raak in Idsegahuizum (gemeente Súdwest-Fryslân, provincie Friesland). ¹⁰ Er wordt vogelgriep vastgesteld op een legbedrijf. Alle circa 37.000 dieren op de locatie worden geruimd door de doodseskaders van de NVWA om "verspreiding van het virus te voorkomen".

Diezelfde dag, 18 februari 2025, wordt in Sint-Gillis-Waas, Oost-Vlaanderen, net over de grens in België, vogelgriep vastgesteld op een leghennenbedrijf. ¹¹ Daar worden 150.000 dieren geruimd. ¹² Dit jaar werden in het wild al enkele zieke of dode dieren aangetroffen die besmet bleken te zijn met vogelgriep. In de provincie Limburg ging het over 1 dode gans en 1 zieke zwaan. Aan de kust werden dit jaar al een buizerd, een blauwe reiger en 2 meeuwen opgehaald die zo goed als zeker besmet waren. Er waren dit jaar ook al uitbraken bij hobbyhouders: Luik - 31/01/2025, Ans - 31/01/2025, Vottem - 05/02/2025, Thimister - 07/02/2025 en Theux - 07/02/2025.

Volgens het EU platform ‘Animal Diseases Control Measurements’ werden er tussen 1 oktober 2024 en 5 februari 2025 in totaal 12,5 miljoen stuks pluimvee met hoogpathogene vogelgriep getroffen. Hiervan waren er 6,2 miljoen leghennen (50 procent), 2 miljoen eenden (16 procent) en 1,6 miljoen kalkoenen (12 procent). De drie meest getroffen landen, wat het aantal uitbraken betreft, zijn Polen, Hongarije en Italië met respectievelijk 56 procent, 17 procent en 12 procent van de EU-uitbraken. Het aantal besmette en/of geruimde dieren was echter het groots in Italië (4,3 miljoen), gevolgd door Polen (3,2 miljoen) en Hongarije (3,1 miljoen). In dezelfde regio en periode waren er ook een beperkt aantal uitbraken in zowel Bulgarije en Slovakije (ongeveer 1 procent van de EU-uitbraken) waarbij bijna 0,5 miljoen dieren zijn gesneuveld. ¹³

Op 25 februari 2025 is er een tweede besmetting met vogelgriep vastgesteld in Duitsland. Het betreft een leghennenbedrijf in de gemeente Emsbüren in het district Emsland, met ongeveer 12.000 hennen.

Op 4 maart 2025 komen het FAVV, Sciensano en de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu met een gezamenlijk persbericht. ¹⁴ Twee buitenkatten van de pluimveehouder uit Sint-Gillis-Waas zijn ook besmet geraakt met het virus, vermoedelijk door het eten van besmette eieren of drinken van besmet water. Beide katten vertoonden ernstige ziektesymptomen en werden om die reden geëuthanaseerd.
Dat katten besmet raken met vogelgriep is niet uitzonderlijk, maar het gaat om het eerste geval in België. Wel zijn er in het verleden in België al enkele besmettingen bij andere zoogdieren vastgesteld, namelijk bij wilde vossen, wilde Europese bunzings en tamme fretten. In alle gevallen was dit waarschijnlijk het gevolg van nauw contact met grote hoeveelheden virus, hetzij door het eten van besmette vogelkarkassen of besmette eieren.

Op 6 maart 2025 wordt er opnieuw vogelgriep vastgesteld in Oost-Vlaanderen vlakbij de grens met Nederland. ¹⁵ Het gaat nu om een vleeskuikenbedrijf in Kemzeke, bij Stekene. ¹⁶ Het bedrijf ligt binnen de beschermingszone van 3 km rond het pluimveebedrijf in Sint-Gillis-Waas waar 2 weken geleden vogelgriep werd vastgesteld. Alle 100.000 ¹⁷ kuikens worden 'geruimd' en er wordt ook rond de nieuwe besmettingshaard een beschermingszone ingesteld. Of de 2 besmettingshaarden aan elkaar gelinkt zijn, is volgens Federaal Voedselagentschap FAVV niet duidelijk.

De huidige vogelgrieppandemie begon in oktober 2021. Zie hieronder voor de slachtoffers gedurende die jaren en een selectie uit de Animal Rights berichtgeving over dit onderwerp:

2024

2023

2022

2021

VOGELGRIEP GELDERSE VALLEI VERSPREID TUSSEN BEDRIJVEN, NIET DOOR WILDE VOGELS

HOOGPATHOGENE VOGELGRIEP TE DANKEN AAN DE PLUIMVEEHOUDERIJ

WACHTEN OP VACCIN BELEMMERT BESTRIJDING VAN VOGELGRIEP

EEN VIJFDE VAN ALLE ‘VLEESEENDEN’ IN NEDERLAND ‘GERUIMD’ VANWEGE VOGELGRIEP

VOGELGRIEP MUTEERDE IN NERTSEN & OVERDRACHT TUSSEN NERTSEN ONDERLING

PREVENTIEF ‘RUIMEN’ IS NEDERLANDS BELEID, GEEN EUROPESE VERPLICHTING

ALLEEN DE PLUIMVEESECTOR ZELF DRAAGT SCHULD AAN VOGELGRIEP EPIDEMIEËN