Antibioticumgebruik en -resistentie in de vee-industrie

Op 21 juli 2020 kwam Landbouwminister Schouten met een Kamerbrief over de ‘stand van zaken antibioticumbeleid in de veehouderij’. Natuurlijk opent ze met een juichverhaal over hoe het beleid in de periode 2009–2019 heeft geleid tot een vermindering van het antibioticumgebruik in de dierhouderij met 69,6%. Dit geeft alleen maar aan dat antibiotica voorheen als ware het snoepgoed werd gesuppleerd in de vee-industrie.

Na een duidelijke afname in gebruik vanaf 2009, daalt het gebruik in de vleeskuikens-, varkens- en melkveesector niet of nauwelijks meer. Het vertoont al enkele jaren een “gelijkblijvend en stabiel gebruikspatroon met beperkte schommelingen.” Het is dus ongepast van de minister om de vergelijking met 2009 te blijven misbruiken.
De kalversector boekt nog wat winst, maar daar liggen zowel het niveau van antibioticumgebruik als de resistentieniveaus hoog.

Waar het om gaat, de antibioticaresistentie die een gevaar is voor de gezondheid van mens en andere dieren, blijkt volgens de MARAN rapportage nauwelijks nog te dalen. Bij vleeskuikens en varkens stabiliseert deze. Bij vleeskalveren neemt deze iets af ten opzichte van 2018, maar het percentage dieren met ESBL producerende darmbacteriën - volgens de Gezondheidsraad één van de meest risicovolle resistente bacteriën voor de volksgezondheid - in de vleeskalverhouderij, steeg de voorgaande jaren.

Het antibioticumgebruik van de kalkoenen- en konijnensector fluctueert en is volgens de Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit SDa zeer hoog; de kalkoensector laat een stijging van 7,9% ten opzichte van 2018 zien.

De konijnenhouderij wordt sinds 2016 gemonitord en het gebruik van antibiotica in deze sector is dus eveneens zeer hoog. Er zijn aanzienlijke fluctuaties in gebruik te zien over de jaren, mogelijk ten gevolge van de kwaliteit van de data en het geringe aantal bedrijven. Daarnaast is het verschil in antibioticumgebruik tussen de bedrijven groot.

Net als in 2018 is de verkoop van colistine gestegen. Ondanks dat de leghennensector een in verhouding laag totaal antibioticumgebruik heeft, komt deze sector uit boven de benchmark voor colistinegebruik welke wordt geadviseerd door de European Medicines Agency (EMA).

De stijging in colistinegebruik valt voornamelijk ten deel aan gebruik in de varkens- en pluimveesector en is ongewenst, zegt Schouten. De SDa roept de betreffende sectoren op het gebruik van colistine op korte termijn te verlagen en maatregelen te nemen om dit laag te houden. Het expertpanel is van mening dat de streefwaarde van colistinegebruik nul zou moeten zijn, net zoals voor derde keuze middelen, kritisch voor de volksgezondheid, geldt. Het gebruik van derde keuze middelen is over het algemeen laag, maar niet in de kalkoenhouderij.

In de Kamerbrief van september 2019 (Kamerstuk 29683, nr. 249) riep Schouten de pluimvee- en varkenssector al op om colistinegebruik op korte termijn te verminderen en maatregelen te nemen om dit laag te houden. “Ik moet helaas constateren dat sinds mijn vorige oproep er nog onvoldoende bereikt is en dat het gebruik van colistine weer gestegen is.”

September 2020 luidde AMCRA, het Kenniscentrum voor antibioticagebruik en -resistentie bij dieren, de noodklok. Volgens Sanitel-Med is het antibioticagebruik in de veeteelt in België in alle sectoren gestegen. “Deze ongunstige evolutie vraagt een vernieuwde inspanning van dierenartsen en veehouders om het tij te keren,” klonk het.

In SANITEL-MED worden alle voorgeschreven, verschafte en toegediende antibiotica voor diergeneeskundig gebruik bijgehouden. De wetgeving om registratie te verplichten, trad op 27 februari 2017 in werking. Het werd in een eerste fase verplicht bij pluimvee (leg- en braadkippen), varkens en vleeskalveren. Voor rundvee kan er al vrijblijvend gebruik worden gemaakt van SANITEL-MED.

Elk kwartaal publiceren het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten FAGG en AMCRA, op basis van de verplichte registratie van antibioticagebruik in Sanitel-Med, de 'barometer antibioticagebruik'. Hiermee worden, in enkele grafieken, een aantal tendensen met betrekking tot het antibioticumgebruik per diersoort (varkens, pluimvee, vleeskalveren) getoond en vergeleken met voorgaande jaren.

De meest recente barometer toont de resultaten van het tweede kwartaal van 2018 (’18-Q2) tot en met het eerste kwartaal van 2020 (’20-Q1).

Er worden verder 4 veterinair belangrijke antimicrobiële families uitgelicht, namelijk de polymyxines (colistine), zinkoxide premix bij varkens en de 2 families met een rode Amcra-kleurcode, namelijk de fluoroquinolones en de derde en vierde generatie cefalosporines. Niet alleen is het totale gebruik, geregistreerd in Sanitel-Med, gestegen door een toegenomen gebruik bij varkens en pluimvee, maar ook het gebruik van de fluoroquinolones bij pluimvee en vleeskalveren is toegenomen.

Deze tendens lijkt zich voort te zetten in het tweede kwartaal van 2020 en dit vooral bij pluimvee. Het gebruik van colistine kent ook een toename in de pluimvee, terwijl deze wel verder daalt bij varkens en vleeskalveren.

In België worden de grootgebruikers van antibioticum, zoals de konijnen- en kalkoenenindustrie nog niet eens gemonitord en is registratie voor de melkveeindustrie vrijblijvend. Animal Rights vindt dit uitermate verontrustend.

De vee-industrie is een overbodige bedrijfstak. Niemand heeft vlees, zuivel of eieren nodig. Het in stand houden van de vee-industrie betekent op velerlei wijzen het in gevaar brengen van de gezondheid van mensen en andere dieren. Antibioticumgebruik en de daaruit volgende antibioticumresistentie is er daar een van. Kies voor compassie, kies voor plantaardige voeding!