Damherten in Vlaanderen

Damherten zijn bekend omwille van hun opvallende vacht met witte vlekjes, al zijn verwilderde damherten vaak donkerder van kleur. Het damhert kwam in heel Europa voor tussen de ijstijden, maar werd tijdens de laatste ijstijd teruggedrongen tot in Zuid-Oost Europa en het Midden-Oosten. De romeinen herintroduceerden het dier bij ons als jachtwild.

Mannelijke damherten hebben opvallende geweien, vrouwelijke dragen geen gewei. Het gewei wordt in april afgeworpen waarna er een nieuw exemplaar aangroeit. Wanneer dit gewei is volgroeid, in augustus, wordt de bast eraf geschuurd en is het gevoelloos.

Damherten leven doorgaans in groepen, roedels genaamd. Na de paartijd leven de mannetjes in vrijgezellengroepjes, terwijl de vrouwtjes (hinden) met hun jongen van dit en het voorgaande jaar in groepjes van vijf tot zeven dieren samenleven. Een hindenroedel wordt geleid door een dominant vrouwtje. Damherten kunnen wel 30 jaar oud worden in gevangenschap, maar wilde herten leven doorgaans maar 8-10 jaar (mannetjes) of 16 jaar (vrouwtjes). Ze voeden zich voornamelijk met grassen.^{1 2}

Tijdens de bronstijd, van eind oktober tot begin december, leven mannetjes en vrouwtjes samen. Mannetjes concurreren met elkaar om zich te mogen voortplanten. Het sterkste mannetje krabt een ondiepe kuil in de grond die hij besproeit met urine en sperma. Mannetjes produceren ook een brullend geluid om hindes te lokken.

Kalfjes worden van mei tot juli geboren. Na twaalf weken kunnen de kalfjes meetrekken met hun moeder en na 16 maanden zijn vrouwelijke nakomelingen op hun beurt geslachtsrijp.

In Nederland worden damherten sinds 1995 beschouwd als inheemse zoogdieren en genieten ze wettelijke bescherming.¹ Ook in het Verenigd Koninkrijk zijn damherten geclassificeerd als inheems, maar daar zijn ze niet beschermd.² In België zijn ze daarentegen geclassificeerd als exoot en dus ook niet beschermd.³ Hieruit blijkt dat natuurbehoud en de bescherming van dieren gebaseerd zijn op een arbitrair systeem waarin slechts bepaalde dier- en plantensoorten worden getolereerd op basis van hoe de natuur er op een willekeurig gekozen tijdstip in het verleden uitzag.

In Vlaanderen staan damherten ook op de jachtwildlijst. Volgens het Vlaamse systeem horen ze niet in onze natuur thuis, maar krijgen jagers anderzijds wel alvast de mogelijkheid hen te bejagen.

Munroe (2019): “Invasion biology defines its subjects—invasive species—based on multiple subjective and normative judgments. Thus, more than other applied sciences its consensus is one of shared values as much as agreed knowledge.”⁴

Omdat de populatie damherten in Vlaanderen niet heel groot is, is de jacht op damhert ook vrij beperkt. In 2019 werden er in totaal 65 afgeschoten.¹ Het gaat voornamelijk om ontsnapte parkdieren, waarbij men ervoor kiest om het dier de kogel te geven, liever dan te kiezen voor niet-dodelijke maatregelen. Enkel in Drongengoed leeft er een grote populatie damherten. Hoeveel het er precies zijn of hoe snel de populatie aangroeit, is niet bekend.² In de omgeving van Drongengoed werden in 2019 in totaal 29 dieren gedood. Tijdens een grootschalige aanzitjacht in december 2019 werden er 15 dieren afgeschoten. Een gewond jong damhert werd voor dood achtergelaten.

De gewone jacht op damherten is toegelaten van 1 oktober tot 31 december, de rest van het jaar is enkel bijzondere jacht mogelijk. Dit wil zeggen dat de dieren mogen worden geschoten indien ze schade veroorzaken. Daartoe moet de verantwoordelijke jager enkel een meldingsformulier invullen.^{3 4}

Damherten komen niet vanzelf terecht in onze natuur. Individuen die zijn ontsnapt uit gevangenschap kunnen zich vestigen en zorgen voor een nieuwe populatie. Hiervoor is er een simpele oplossing: een verbod op het houden van damherten. Damherten worden veroordeeld tot een leven in gevangenschap. Wanneer ze erin slagen om zich te bevrijden, worden ze afgemaakt. Zo zijn deze dieren altijd de pineut.

Een van de redenen waarom damherten soms ongewenst zijn, is dat ze schade veroorzaken aan gewassen. In het geval van de damherten in Drongengoed, doen ze zich graag te goed aan de jonge planten van een naastgelegen boomkwekerij. Deze schade kan grotendeels worden voorkomen door het aanbrengen van hekken, maar daar wringt het. Eigenaars krijgen geen vergoeding voor het nemen van preventieve maatregelen en hebben enkel recht op schadevergoeding veroorzaakt door bejaagbaar wild, indien er in het voorgaande jaar geen jacht plaatsvond. Door dieren te laten afmaken, kan de overheid dus vermijden dat er schadevergoeding moet worden uitbetaald.¹

Een tweede punt van conflict tussen mens en damhert, is het verkeer. Vlaanderen heeft een erg versnipperd landschap waarbij natuurgebieden vaak worden doorkruist door drukke wegen, wat conflicten onvermijdelijk maakt. We kunnen de tijd niet terugdraaien en de ruimtelijke ordening aanpassen, maar wildrasters en wildspiegels langs gevoelige wegen kunnen een alternatieve oplossing zijn. Dit is zowel in het belang van mensen als dat van dieren, aangezien ook dieren maar al te vaak slachtoffer worden van het verkeer.^{2 3}

Het samenleven tussen damherten en reeën kan voor conflict zorgen. Agentschap natuur en bos meldt dat er ook in Drongengoed tekenen zijn dat de conditie van de reeën achteruitgaat als gevolg van de aanwezigheid van de damherten. Damherten zijn in staat een ruimer scala aan voedsel te verteren en reeën zijn selectievere eters. Daarom is het damhert vermoedelijk in staat zich sneller voort te planten.^{1 2} Volgens Animal Rights is het onethisch om het ene dier te doden om het andere te beschermen.

Er moet in de eerste plaats worden gezorgd voor meer en meer verbonden natuurgebied. Drongengoed bijvoorbeeld, het enige natuurgebied waar in Vlaanderen grotere aantallen damherten voorkomen, is een vrij geïsoleerd gebied. De dieren kunnen niet of nauwelijks verder uitzwermen.

Indien er een onhoudbare situatie zou ontstaan waarin de damherten een negatief effect hebben op het welzijn van de reeën, moet er volgens Animal Rights, in het belang van de dieren, gezocht worden naar zo humaan mogelijke alternatieven zoals bijvoorbeeld immunocontraceptie. Moderne middelen voor reproductiecontrole (PZP en GnRH) zijn uitvoerig bestudeerd en vormen geen gevaar voor verspreiding in de omgeving. Een eenmalige injectie maakt de dieren meerdere jaren onvruchtbaar, indien er een tweede vaccin wordt toegediend zijn de dieren blijvend onvruchtbaar.³

Het agentschap Natuur en Bos wil de populatie damherten in Vlaanderen om allerlei redenen inperken, maar niet volledig uitroeien. Daarom ging het eind 2019 over tot het intensief bejagen van de dieren. Heel wat mensen waren het hier echter niet mee eens en wilden dat de damherten met rust gelaten werden. Minister Demir wil de aanpak van de damherten nu herzien. Een van de mogelijke oplossingen is volgens haar het vangen en vervolgens afmaken van de dieren. Wat de minister niet wil inzien, is dat de bevolking een andere visie op natuur wil, waarin dieren met rust gelaten worden en niet worden afgemaakt omwille van menselijke belangen.¹

Lees ook: Laat Demir de patrijs uitsterven?

Op dit moment leven er volgens het FAVV zo’n 11.000 hertachtigen in gevangenschap in Vlaanderen. Ook in gevangenschap is het leven van damherten niet vrij van dierenleed. Ze worden naar de slachtbank gestuurd of moeten wanneer de eigenaar de groep te groot vindt worden gevangen en herplaatst wat erg stresserend is. Er zijn zelfs een aantal hertenfokkers die de dieren wereldwijd per vliegtuig verschepen. Volgens Animal Rights horen dieren, en met name hertachtigen, niet in gevangenschap te leven. Wij pleiten er daarom voor alle hertachtigen van de positieflijst te halen.¹

Animal Rights wil dat we vreedzaam met wilde dieren gaan samenleven. Door het versnipperde landschap waarbij natuur, wegen en woonwijken door elkaar lopen ontstaat er conflict tussen mensen en wilde dieren. Bovendien moeten wilde dieren de weinige stukjes natuur die er zijn, ook nog eens delen met recreanten. Wij pleiten daarom voor meer natuurgebieden die niet intensief beheerd worden en waarin dieren met rust gelaten worden.

Teken ook de petitie om de everzwijnen te redden.