De fipronil-affaire kost alleen 3,5 miljoen kippen de kop

Toezichthouder NVWA werd al in November 2016 getipt over grootschalig gebruik van het giftige fipronil in (leg)kippenstallen ter bestrijding van bloedluis. Zij ontving nog twee berichten over het gebruik van dit verboden middel in november 2016 en januari 2017, maar er werd niets meegedaan. Alleen de Inlichtingen- en Opsporingsdienst (IOD) startte een traag onderzoek naar leverancier Chickfriend uit Barneveld, dat onderwijl rustig doorging met het ontluizen van kippenschuren met het illegale product. Het Belgische bedrijf Agro Remijsen leverde het middel aan Chickfriend/Chickclean.

Pas in juni 2017 schrikt de NVWA wakker als in België fipronil wordt ontdekt bij een pluimvee bedrijf door de Belgische voedselautoriteit FAVV; ook hier is Chickfriend de leverancier. Eind juli brengt de media uiteindelijk het verhaal naar buiten. De instinctieve reactie van de NVWA was ook hier om van een ‘incident’ te spreken in plaats van een ‘crisis’… tot de plaatsvervangend inspecteur-generaal van de NVWA in Nieuwsuur ineens zegt: “Als iemand zegt ik kan leven zonder een ei te eten tot zondag, zou ik het aanraden.” Het gevolg was onrust onder consumenten en paniek in de eiersector.

De ministeries van volksgezondheid - destijds geleid door Edith Schippers - en Landbouw - toen onder leiding van Martijn van Dam - hebben de ‘eiercrisis’ slecht afgehandeld, zegt de commissie. De Tweede Kamer werd begin augustus 2017 via twee brieven onvolledig geïnformeerd. Er werd een “vertekend beeld” geschetst en de affaire werd “onderschat”. Het rapport zal echter hoogstwaarschijnlijk weinig tot geen politieke gevolgen hebben, daar de destijds eindverantwoordelijken alweer uit beeld zijn.

De huidige ministers schrijven aan de Tweede Kamer: “De fipronil-crisis heeft vorig jaar tot veel onrust in de samenleving geleid en heeft grote gevolgen gehad voor alle betrokken pluimveehouders en andere keten partijen. Het was voor alle betrokkenen een zeer aangrijpende en onzekere periode. Enerzijds was er verwarring over de veiligheid van eieren en anderzijds waren er ernstige gevolgen voor de pluimveehouders en de afzet van Nederlandse eieren. Wij voelen mee met en hebben begrip voor alle emoties die dit teweeg heeft gebracht.” Geen woord over de belangen van de geruimde kippen.

Volgens het rapport heeft de pluimvee sector zich naïef opgesteld toen er opeens een wondermiddel werd aangeboden om bloedluis in stallen te bestrijden. Men is “te goed van vertrouwen geweest,” zegt Sorgdrager. De commissie achterhaalde dat ongeveer 20% van de pluimveebedrijven illegaal fipronil heeft gebruikt.

“De vraag mag (en moet) gesteld worden of dit alleen gebeurde uit naïviteit of dat economische en financiële belangen voor de boeren zwaarder wogen dan voedselveiligheid en het risico voor de kippen,” zegt Susan Hartland, directeur van Animal Rights.

Als de NVWA eindelijk in actie komt worden ruim 200 bedrijven geblokkeerd en honderden miljoenen eieren vernietigd. De economische schade bedraagt zeker 70 miljoen euro. Sommige kippenboeren komen ook nu nog niet onder de maximum toegestane 0,005 milligram per kilo fipronil-waarde die supermarkten eisen voor aan hun geleverde eieren.

Winnie Sorgdrager zegt: “Er zijn geen mensen doodgegaan of ziek geworden.” Dat klopt en de 3,5 miljoen legkippen die werden afgemaakt - boetend voor de nalatigheid van alle betrokkenen - zijn slechts een voetnoot in het rapport.

Een jaar nadat de de fipronilcrisis in de media losbarstte zijn nog negen pluimveebedrijven volledig geblokkeerd en 79 gedeeltelijk. 362 pluimveebedrijven met 803 stallen kregen te maken met fipronil, waarvan er in augustus 2018, 274 weer zijn vrijgegeven. In juli waren nog 148 stallen van 87 bedrijven gedeeltelijk geblokkeerd en 265 bedrijven met in totaal 628 stallen weer volledig vrijgegeven. Tussen de volledig geblokkeerde bedrijven bevinden zich waarschijnlijk ook leegstaande bedrijven zonder kippen in de schuren, die niet meer of nog niet zijn opgestart. Gedeeltelijk geblokkeerde bedrijven leveren vaak wel eieren, maar de kippen zelf bevatten nog te veel fipronil, waardoor ze niet kunnen worden geslacht. Ook ligt er op gedeeltelijk geblokkeerde bedrijven nog een geschatte 10,000 ton met fipronil verontreinigde mest.

De huidige ministers wassen hun handen in onschuld, de NVWA belooft beterschap en de pluimveesector probeert via claims nog een slaatje uit de crisis te slaan. Dit biedt weinig hoop voor de toekomst en het is een kwestie van tijd tot de volgende crisis zich aandient, ongetwijfeld opnieuw met het massaal ‘ruimen’ van de dieren als oplossing.

Geef jij wel iets om de kippen en de volksgezondheid? Stap dan over op een plantaardig dieet!

Referenties:

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2018/06/25/kamerbrief-over-rapport-commissie-sorgdrager-onderzoek-fipronil-in-eieren

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2018/06/25/onderzoek-fipronil-in-eieren

De twee hoofdverdachten in de zogeheten fipronil-affaire zijn maandag 12 april 2021 veroordeeld tot elk een jaar celstraf. De rechtbank in Zwolle acht bewezen dat de twee mannen, Martin van de B. uit Barneveld en de 28-jarige Mathijs IJ. uit Nederhemert, met hun bedrijven ChickClean en ChickFriend de volksgezondheid in gevaar hebben gebracht. De bedrijven ChickClean en ChickFriend moeten voorwaardelijke boetes betalen van elk € 25.000. De vorderingen van benadeelde pluimveehouders zijn vele malen hoger. Meer dan honderd pluimveehouders wisten eerder via de rechtbank in Arnhem de twee aansprakelijk te stellen. Over de hoogte van het bedrag dat ze de pluimveehouders moeten betalen, is overleg tussen de advocaten. Voor de 3,5 miljoen werkelijke slachtoffers zal er geen gerechtigheid komen.