De minister beantwoordt vragen over de misstanden in slachthuizen

“Aan 59 slachterijen is een of meerdere maatregelen opgelegd. Er zijn 76 rapporten van bevindingen opgesteld voor overtredingen die zwaar genoeg zijn voor het opleggen van een bestuurlijke boete. Rapporten van bevindingen vormen de grondslag voor de bestuurlijke boetes. De boetes varieerden van €1.500 tot €5.000.”

RTL verkreeg blijkbaar niet alle rapporten: “Een aantal rapporten is niet verstrekt omdat tegen de openbaarmaking daarvan bezwaarschriftprocedures lopen.” En had niet gevraagd om de rapporten met betrekking tot overtredingen waarvoor geen boetes zijn opgelegd of waarvoor alleen schriftelijke waarschuwingen zijn uitgedeeld. Uit de antwoorden van de minister bleek dat 51 bedrijven één of meer schriftelijke waarschuwingen ontvingen: “Naast rapporten van bevindingen kunnen onder andere schriftelijke waarschuwingen worden gegeven. In de periode januari 2015 tot en met maart 2017 heeft de NVWA 60 schriftelijke waarschuwingen gegeven vanwege dierenwelzijnsovertredingen in slachterijen.”

Zowel bij de VVD als bij het CDA was er blijkbaar wat verwarring ontstaan over de begeleidende beelden in de RTL Nieuws uitzending. Deze partijen vroegen respectievelijk of “de bewegende beelden [waren] opgenomen in de betreffende slachthuizen” en of “de door RTL Nieuws getoonde beelden afkomstig [waren] van de toezichtcamera's van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)”. De minister antwoordt terecht: “Deze beelden zijn, zoals vermeld door RTL, afkomstig van Animal Rights en zijn gemaakt in een Belgisch slachthuis. Overigens beschikt de NVWA niet over eigen toezichtcamera’s.”

De beelden zijn begin 2017 door Animal Rights gemaakt in een slachthuis in het Belgische Tielt. RTL Nieuws diende haar WOB-verzoek in naar aanleiding van de aangetoonde misstanden bij onze zuiderburen en het ontkennende, naar we nu weten misleidende, antwoord van de destijds verantwoordelijken op de vraag of dit soort taferelen ook in Nederlandse slachthuizen plaats vonden.

In hun vragen waren de commissieleden vooral nieuwsgierig naar het systeem van inspecties en boeteoplegging, waar de minister in haar antwoorden uitgebreid op in ging:

“De boetebedragen die de NVWA kan opleggen zijn vastgelegd in het Besluit en de Regeling handhaving en overige zaken Wet Dieren. Overtredingen van welzijnsregels bij het doden van dieren in slachthuizen zijn ingedeeld in boetecategorie 3 (€2.500). Tot 2 juli 2016 waren deze overtredingen ingedeeld in boetecategorie 2 (€1.500). Het boetebedrag wordt verdubbeld indien de risico’s of gevolgen van de overtreding voor het dierenwelzijn ernstig zijn. Het boetebedrag wordt gehalveerd indien er sprake is van een overtreding waarvan de risico’s of gevolgen voor het dierenwelzijn gering zijn of ontbreken. Indien sprake is van recidive van eenzelfde overtreding binnen vijf jaar worden bij het boetebedrag van de meest recente overtreding verhoogd door daarbij de definitieve boetebedragen van de eerdere overtredingen op te tellen. In de brief van de minister van 6 juli jl. heeft zij aangegeven te willen kijken of de bestuurlijke boetes kunnen worden verhoogd en of bij structurele overtredingen slachterijen eerder gesloten kunnen worden. Minister Schouten zal uw Kamer daar dit najaar over informeren.”

“Inspecteurs hebben in een digitaal bedrijvendossier zicht op de inspectie- en sanctiegeschiedenis” en “slachthuizen die slecht functioneren worden besproken in een periodiek handhavingsoverleg binnen de NVWA. Daar wordt bepaald welke aanvullende maatregelen genomen moeten worden om naleving van wet- en regelgeving te bewerkstelligen en te voorkomen dat het bedrijf op deze wijze de werkzaamheden continueert. Het schorsen van de erkenning is daarbij een van de instrumenten die ingezet kan worden.”

“Als er een overtreding geconstateerd wordt moet er conform het interventiebeleid altijd een herinspectie plaatsvinden. Tevens komen slachthuizen met meer overtredingen door het risicogebaseerde toezichtsysteem van de NVWA, terecht in een regime met een hogere controlefrequentie. Deze controlefrequenties worden jaarlijks per slachthuis vastgesteld.” 

Over de mogelijkheid om een falend slachthuis te sluiten antwoordde de minister aan GroenLinks: “Indien dit in verhouding staat tot de ernst, omvang en het herhaald plegen van de overtredingen kunnen ook herstelsancties worden opgelegd waarmee een slachthuis kan worden gedwongen orde op zaken te stellen. Een uiterste herstelsanctie vormt het schorsen of intrekken van de erkenning van een slachthuis. Een dergelijke herstelsanctie moet, na afweging van onder andere de economische belangen van het slachthuis, in verhouding staan tot het te bereiken doel. Ze kan pas worden opgelegd nadat is gebleken dat minder vergaande herstelsancties, zoals het tijdelijk vertragen of stilleggen van de slachtlijn om overtredingen te stoppen, onvoldoende effect hebben.”

Met betrekking tot de mogelijkheid van strafrechtelijke vervolging in plaats van de gangbare bestuurlijke waarschuwing of boeteoplegging kwam via verschillende antwoorden wat meer duidelijkheid:

“De dierenartsen van de directie Keuren van de NVWA zijn belast met het permanente toezicht op de naleving van welzijnsregels voor het doden van dieren in slachthuizen. Indien de ernst van de overtreding of de omstandigheden waaronder zij is begaan aanleiding vormen voor eventueel strafrechtelijk onderzoek worden buitengewoon opsporingsambtenaren, werkzaam bij directie Handhaven, ingeschakeld.”

“Indien de ernst van de overtreding of de omstandigheden waaronder zij is begaan daartoe aanleiding geven kan de NVWA een overtreding aan het Openbaar Ministerie voorleggen voor eventueel strafrechtelijk optreden.”

“De NVWA is overigens bezig om intern nadere aandacht te schenken aan het optimaliseren van de keuze voor bestuursrecht en strafrecht zodat er uniformer en effectiever wordt gehandhaafd.”

Er “is in de afgelopen vijf jaar vijf keer een strafrechtelijk proces verbaal opgemaakt voor overtredingen geconstateerd in een slachthuis.”

Daarnaast bestaat de mogelijkheid om getuigschriften van personeel dat ernstige overtredingen begaat in te trekken, “maar daar is tot nu toe geen gebruik van gemaakt. In haar handhaving heeft de NVWA zich tot nu toe geconcentreerd op de exploitant als eindverantwoordelijke voor het slachthuis en niet op het personeel. Ik zal laten onderzoeken in hoeverre de mogelijkheid tot het schorsen of intrekken van getuigschriften een toegevoegde waarde bij de handhaving kan hebben.”

Er blijkt geen echte regelgeving te zijn voor de snelheid van de slachtlijnen: “In principe kan een slachthuis zelf de slachtsnelheid bepalen, de EU-regelgeving of de NVWA heeft daar geen concrete normen voor. Wel moet de snelheid zodanig zijn dat er aan de regels voor bedwelmen en verbloeden van de dieren kan worden voldaan, dat er hygiënisch geslacht kan worden en dat de keuring na het slachten onder adequate omstandigheden kan worden uitgevoerd. Daarnaast spelen diersoort en type dier, de grootte en de aanwezige voorzieningen van het slachthuis een belangrijke rol bij het bepalen van de uiteindelijke bandsnelheid.

De slachthuisexploitant dient tijdens het slachten ervoor te zorgen dat voortdurend aan de genoemde voorwaarden wordt voldaan. De NVWA ziet hier bij haar toezicht op toe en grijpt in als één van deze voorwaarden niet in orde is, bijvoorbeeld door het verlagen van de bandsnelheid. Dit betekent dat de slachtsnelheid gedurende een dag kan fluctueren. In de grote slachthuizen worden 500 tot 700 varkens per uur geslacht, 150 tot 200 kalveren en 50 tot 70 runderen.”

“De NVWA kan dan eisen om de slachtsnelheid te verlagen zodat er voldoende tijd is voor de keuring na het slachten. Als hygiënisch slachten een structureel probleem wordt kan de NVWA ook ingrijpen zoals besluiten dat de slachtsnelheid verlaagd wordt; het slachten kan in deze gevallen zelfs gestopt worden. Dat heeft bijvoorbeeld plaatsgevonden bij ‘slachthuis 23’ uit de RTL-berichtgeving.”

De uitleg over het hitteprotocol blijft vaag en vrijblijvend: “Slachthuizen dienen de aanvoer van de dieren zorgvuldig te plannen en ervoor te zorgen dat er voldoende wachtruimte is voor alle aangevoerde dieren. Als de dieren een deel van de wachttijd moeten doorbrengen in het voertuig op het terrein, moet die tijd zoveel mogelijk beperkt worden en moet er worden gezorgd voor schaduw en ventilatie.”

"Het Nationaal plan voor veetransport tijdens extreme temperatuursomstandigheden is op 1 juli 2016 in werking getreden. In dit plan staat aangegeven bij welke temperaturen er extra maatregelen genomen kunnen worden en welke verantwoordelijkheden de verschillende organisaties hebben.  Tijdens het transport onder extreme weersomstandigheden geldt onverkort de verantwoordelijkheid van de vervoerder voor het welzijn van de dieren. De invulling hiervan blijkt uit de protocollen van de veehandelaren/transporteurs en slachthuizen. […] Bij extreme temperaturen monitoren slachterijen de dierenwelzijnsstatus bij aankomst en plannen het transport optimaal. Hierdoor wordt de wachttijd onder extreme temperaturen voor de dieren zo veel mogelijk beperkt. De NVWA voert bij extreme hitte extra controles uit op transporten met extra aandacht voor temperatuur, noodplan, watervoorziening en ventilatie.”

In de grote slachterijen is de NVWA permanent aanwezig. Daarnaast wordt met ingang van 1 januari 2018 permanent toezicht gehouden op de onbedwelmde slacht en er loopt een pilot met cameratoezicht. Het valt dus te verwachten dat de grootste misstanden plaats vinden in de kleinere slachthuizen waar geen permanent toezicht is.

In het onderzoek van RTL Nieuws sprong één slachthuis er uit. In een half jaar tijd legt de NVWA het bedrijf elf boetes op met een totaalbedrag van 21.000 euro. Hoe kon dit zo lang doorgaan? De minister legt uit: “Bij de elfde, door RTL genoemde overtreding is het boetebedrag verhoogd tot €4.500 vanwege recidive. De NVWA heeft aan slachthuis 23 op 14 december 2015 een voornemen tot schorsing van de erkenning kenbaar gemaakt, onder andere in verband met de geconstateerde welzijnsovertredingen. Tot een daadwerkelijke schorsing is het niet gekomen, omdat dit slachthuis inmiddels was gesloten. Uiteindelijk is de beslissing tot sluiting een zelfstandige beslissing van de exploitant geweest.” 

De minister meldde dat de NVWA heeft kunnen achterhalen dat in de periode tussen 18 januari 2016 en 2 januari 2018 in totaal 6 gevallen zijn geconstateerd waarbij varkens werden gebroeid waarbij het dier nog tekenen van leven vertoonde en dat in de periode tussen 12 september 2016 en 24 oktober 2017 in totaal 3 gevallen zijn geconstateerd waarbij schapen of kalveren werden uitgeslacht waarbij het dier nog tekenen van leven vertoonde.

De minister erkent dat elke bedwelmingsmethode nadelen heeft en dat het “doden van dieren en de daarmee verband houdende activiteiten […] angst, stress of andere vormen van lijden bij de dieren [kunnen] veroorzaken.”

"We moeten er dus niet naar streven om het huidige systeem te verbeteren, maar om drastisch met dit systeem te breken," zegt Animal Rights campagneleider Erwin Vermeulen.

De minister verstrekte als bijlage bij haar antwoorden een lijst met maatregelen per geanonimiseerd genummerde slachterij in de periode 1 januari 2015 tot en met 31 maart 2017, maar helaas komen de nummers in deze tabel niet overeen met de nummers zoals genoemd in de RTL-berichtgeving. Slachthuis 36 kreeg 13 rapporten van bevinding en slachthuis 38 kreeg 10 rapporten van bevinding plus 1 schriftelijke waarschuwing.

"Anonimiteit is in deze gevallen niet gepast; de bevolking heeft het recht te weten wie deze bedrijven zijn," zegt Animal Rights directeur Susan Hartland.

Opnieuw zijn er beloften over grotere transparantie vanuit de NVWA: “De NVWA gaat over tot  actieve openbaarmaking. Dit betekent dat de komende maanden een naleefmonitor van de roodvleesketen met bedrijfsnamen openbaar zal worden gemaakt. Deze openbaarmaking zal een  beeld geven van de staat van dierenwelzijn en hygiëne bij slachthuizen in Nederland. De namen van slachthuizen en de door hen gepleegde overtredingen zullen binnen de juridische kaders van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) openbaar worden gemaakt.”

De minister maakt in het antwoord op een vraag van de Partij voor de Dieren nog even duidelijk dat het met betrekking tot de behandeling (en dus mishandeling) in een slachthuis niet uitmaakt of een dier afkomstig is uit de biologisch veehouderij of uit de bioindustrie: “Alle aan een slachthuis aangeboden slachtdieren worden conform de hiervoor geldende wettelijke regels geslacht. Er zijn geen specifieke eisen voor het slachtproces van biologisch(dynamisch) gehouden dieren of dieren afkomstig uit een sterrensysteem.”

Dit toont eens te meer aan dat als je om (het welzijn van) dieren geeft, je ze niet moet eten.