De politieke reacties op de nieuwe beelden van het mishandelen van eenden

Op zaterdag 18 januari publiceerde De Stentor ¹ nieuwe beelden van Animal Rights met misstanden bij het vangen van eenden: ”Op nieuwe camerabeelden is te zien hoe ruw met dieren wordt gesmeten en beknellingen optreden. Landbouwminister Femke Wiersma noemt dat onacceptabel. Toezichthouder NVWA kondigt maatregelen aan tegen bedrijven én werknemers.”

”De minister noemt het onbegrijpelijk dat dit nog steeds gebeurt, nadat de sector verzekerde maatregelen te zullen nemen. ,,Ik heb het al eens gezegd en zeg het nogmaals: dergelijke praktijken vind ik onacceptabel”, aldus Wiersma. ,,Voor de NVWA is de maat vol”, zegt NVWA-woordvoerder Bjorn Elsebrock.”

”De beelden van augustus leiden hoogstwaarschijnlijk tot boetes voor eendenhouderijen, vangploegen en de transporteur, zegt Elsebrock. Ook onderzoekt de NVWA de rol en verantwoordelijkheid van de slachterij, die vanuit Ermelo de sector aanstuurt.”

”De NVWA heeft alle beelden opgevraagd bij Animal Rights om werknemers te identificeren en net als de bedrijven te vervolgen. Er komen vaker inspecties en zwaardere sancties. ,,Dat kan een (nog) hogere boete zijn, maar ook een last onder dwangsom, extra toezicht of het schorsen van de transportvergunning.””

”De minister steunt die aanpak.”

”Met de beelden van augustus - gemaakt op boerderijen in Dalfsen, Hierden, Eibergen, Zeewolde, Barneveld, Laren en Terwolde - zette Animal Rights de misstanden opnieuw op de kaart. Er werden Kamervragen over gesteld en Wiersma benadrukte: ,,Zo hoor je niet met dieren om te gaan.””

”Concrete maatregelen verbond de minister daar echter niet aan, ze legde de verantwoordelijkheid bij de sector. Daarom plande Animal Rights de vervolgactie die op 4 november werd uitgevoerd. ,,Haar scherpe woorden doen niets voor de eenden”, aldus woordvoerder Erwin Vermeulen. ,,We wilden daarom niet nogmaals zes jaar wachten om dit in beeld te brengen.””

”De Stentor vroeg hoogleraar dierenwelzijn Bas Rodenburg (Universiteit Utrecht) om ze als onafhankelijk deskundige te beoordelen. ,,Ze laten zien dat er nog niets veranderd is”, beaamt Rodenburg. ,,Er wordt nog steeds gegooid met eenden, beknellingen worden niet voorkomen en ontsnappende eenden worden ruw gecorrigeerd. Een en ander wordt verergerd doordat veel dieren tegelijk worden opgepakt.””

”,,Volgens de transportverordening mag bij het vangen en laden van dieren geen onnodig lijden worden veroorzaakt”, benadrukte hij in augustus. ,,Dat is hier wel het geval.””

”De NVWA vroeg hem daarna hoe het vangproces kan worden verbeterd. De professor opperde onder meer: minder eenden tegelijk en zo kort mogelijk oppakken, zorgvuldig in de containers plaatsen, geen dieren meer aan elkaar doorgeven en beknellingen voorkomen.”

”Nu uit de nieuwe beelden blijkt dat er nog steeds misstanden zijn, vroeg de Stentor het bedrijf opnieuw om een reactie. Tomassen-directeur Jeroen IJzerman meldt de beelden niet te hebben gezien en onthoudt zich van commentaar.”

”De NVWA zegt Tomassen te hebben geïnformeerd in ‘een stevig gesprek’ dat dinsdag met het bedrijf is gevoerd. ,,We hebben het in kennis gesteld van nieuwe overtredingen bij het vangen van eenden.” De beelden zijn daarbij niet getoond, bevestigt Elsebrock.”

”Het is een schande dat deze ernstige dierenmishandeling niet wordt aangepakt,’’ laat PvdD-fractievoorzitter Esther Ouwehand de maandag daarna optekenen in De Stentor. ¹
”[Ze] stelt wegens nieuwe misstanden op eendenboerderijen het voortbestaan van de sector ter discussie. Net als Thom van Campen (VVD) wil ze er landbouwminister Femke Wiersma over bevragen.”

”Ouwehand wil drastische maatregelen. ,,Ik roep de minister op om de eendenindustrie zo snel mogelijk te beëindigen.””

”Na de beelden van augustus riep ze de minister met schriftelijke Kamervragen ook al op om in te grijpen. ,,Maar dat weigerde ze. Ze wil het volledig overlaten aan de eendensector zelf, maar die laat keer op keer zien niets te geven om het welzijn van de dieren’’, aldus Ouwehand. ,,De eendenindustrie is maatschappelijk echt niet meer te verantwoorden: enorme overlast op de omgeving, risico’s door vogelgriep en natuurlijk de verschrikkelijke manier waarop de dieren worden gehouden, vervoerd en geslacht.’’”

”Van Campen zegt geschrokken te zijn van de eendenbeelden en blij te zijn met de scherpe veroordeling die de minister zaterdag in de Stentor uitsprak. ,,Maar daar hoort ook actie bij. Daar wil ik dinsdag om vragen.’’”

”Wat bij de eendenboeren gaande is, doet hem sterk denken aan Gosschalk, zegt hij. ,,Dat heeft er toe geleid dat na drie ontoelaatbare schendingen van dierwaardigheid een slot op de deur gaat. De NVWA is daar heel serieus mee aan de slag gegaan. Na Gosschalk hebben meerdere bedrijven een tik op de vingers gekregen. Wat hier dan nu misgaat, weet ik niet.’’”

”Na een amendement op de Wet dieren, dat hij vorig jaar samen met Tjeerd de Groot (D66) indiende, is hij in afwachting van een algemene maatregel van bestuur, waarmee de minister voor een dierwaardige veehouderij per sector moet zorgen. Hij wil daar opnieuw de aandacht op vestigen.”

Op haar website reageert de Partij voor de Dieren ”met verontwaardiging op de schokkende beelden van Animal Rights, die ernstige misstanden in de eendenindustrie laten zien.” ¹

”Op de beelden, gemaakt bij een boerderij van Tomassen Duck-To in Hierden, is te zien hoe eenden ruw bij de nek worden gegrepen, in transportlades worden gesmeten en bekneld raken bij het sluiten van de lades. Ondanks eerdere waarschuwingen en toezeggingen vanuit de sector blijft de situatie onveranderd. De Partij voor de Dieren wil dinsdag 21 januari mondelinge vragen stellen aan minister Wiersma en dringt aan op een Kamerdebat.”

”Fractievoorzitter Esther Ouwehand is helder in haar oordeel: “Het is een schande dat deze ernstige dierenmishandeling niet wordt aangepakt. Ik roep de minister op om de eendenindustrie zo snel mogelijk te beëindigen.””

”De beelden tonen aan dat de sector niets heeft geleerd van eerdere ophef. Al sinds 2018 zijn er meldingen van mishandeling, maar tot nu toe is er geen zichtbare verbetering. “De minister weigert in te grijpen en legt de verantwoordelijkheid volledig bij de sector zelf. Maar die laat keer op keer zien niets te geven om het welzijn van de dieren,” zegt Ouwehand.”

”De Partij voor de Dieren benadrukt dat de eendenindustrie op uiteenlopende gebieden problemen met zich meebrengt. “De eendenindustrie is maatschappelijk echt niet meer te verantwoorden: enorme overlast voor de omgeving, risico’s door vogelgriep en natuurlijk de verschrikkelijke manier waarop de dieren worden gehouden, vervoerd en geslacht,” aldus Ouwehand.”

”Hoewel de NVWA heeft aangegeven harder te willen optreden, blijft het toezicht tot nu toe tekortschieten. Boetes uit eerdere zaken zijn nooit geïnd vanwege procedurefouten. “De beelden laten zien dat deze industrie niet te verbeteren is. Wat we nodig hebben, is structurele verandering en daadkracht van de NVWA en de minister,” zegt Ouwehand.”

Op dinsdag stelt Esther Ouwehand mondelinge vragen aan minister Wiersma over de nieuwe dronebeelden. Ook Thom van Campen (VVD), Caroline van der Plas (BBB) en Laura Bromet (GroenLinks-PvdA) spreken hun afschuw uit. ¹

Esther Ouwehand: ”Het is niet de eerste keer dat we daar beelden van hebben gezien. Dat was al in 2018 het geval. De toenmalige minister zei toen: daar moet de sector mee aan de slag, want ik vind het onacceptabel. In augustus 2024 waren er weer dezelfde beelden. Toen zei deze minister: dat vind ik onacceptabel en daar moet de sector mee aan de slag. Nu, in januari 2025, is het weer aan de orde. Er verandert niks. Die dieren worden mishandeld en de NVWA zegt: het is bizar dat we hier weer staan. Wat gaat de minister doen? Het is tijd voor een einde aan deze industrie die eenden structureel mishandelt.”

Femke Wiersma: ”Laat ik vooropstellen dat ik blijf bij het standpunt dat ik in augustus had. Dat is dat het ruw behandelen, mishandelen, van eenden op het moment dat zij gevangen worden om naar het slachthuis te gaan, onacceptabel is. Dat heb ik toen gezegd en dat vind ik nog steeds. Ik vind het zelf ook onbegrijpelijk dat, ondanks dat er al een aantal keren veel aandacht geweest is voor misstanden in deze sector, de zelfregulering onvoldoende functioneert om hier echt in de hele keten mee aan de slag te gaan.
Ik vind het prematuur om te zeggen dat we op basis van deze beelden een hele sector gaan beëindigen, maar ik ben wel van mening dat er echt iets moet gebeuren. Op basis van de beelden van augustus is er door de NVWA begonnen met verscherpt toezicht en verscherpte handhaving. Ik ondersteun dat ook. In de handhavings- en toezichtstrategie van 2025 wordt er echt geïntensiveerd gecontroleerd op de bedrijven. Dat juich ik ook van harte toe. Ik wil daarbij wel de kanttekening maken dat de NVWA zelf de overtredingen niet heeft gezien, ook niet bij een inspectie. Op dit moment is de NVWA echter de beelden die naar buiten gekomen zijn, aan het analyseren om te kijken of er ook daadwerkelijk sprake is van vast te stellen overtredingen in deze aangeleverde beelden. Ik kan uw Kamer toezeggen dat ik bereid ben om een brief met u te delen met de bevindingen over de beelden, zodra deze resultaten er zijn en ik die van de NVWA heb ontvangen. Uiteraard heeft de NVWA ook mijn volle steun bij het intensiveren en het opvoeren van de inspecties en het toezicht.
Mevrouw Ouwehand geeft ook aan dat er in deze sector, los van deze beelden, ook andere welzijnsaspecten van toepassing zijn. Ik ben daarom van plan om deze sector in het vervolg ook mee te nemen in het traject van de dierwaardige veehouderij, om daarin te komen tot concrete afspraken die ook afdwingbaar zijn. Daarbij is deze sector echt aan de beurt om nu te leveren. Het gaat om de sector in zijn geheel. Het is een kleine sector met een duidelijke keten, van de slachterij tot aan de vangbedrijven en de primaire producenten. Ik verwacht echt dat deze sector nu zelfregulering laat zien en dat we daar concrete afspraken over gaan maken, die we vastleggen in het vervolgtraject voor de dierwaardige veehouderij. De eendensector werd expliciet benoemd in de toelichting bij het amendement-De Groot/Van Campen dat daarover gaat. In dat vervolgtraject zullen die dierenwelzijnsvraagstukken ook aan de orde komen.
Het gaat me wel te ver, moet ik zeggen, om op basis hiervan een hele sector af te schaffen waarin ook bedrijven zitten die het goed doen. Er zijn ook beelden van bedrijven waar geen overtredingen geconstateerd zijn. Dus dat gaat wat mij betreft te ver, maar ik ben wel van mening dat er echt iets moet gebeuren.”

Esther Ouwehand: ”De NVWA heeft geen overtredingen vastgesteld, zei de minister. In 2018 ze de NVWA al letterlijk: we kunnen niet bij elk moment van het vangen en laden van de dieren aanwezig zijn, en als we controles uitvoeren, vinden die misstanden natuurlijk niet plaats. Dat is een letterlijk citaat van inmiddels zesenhalf jaar geleden. De NVWA weet dat ze zich gedragen als er een inspecteur is.
De andere woorden die de minister spreekt, namelijk dat de sector aan de lat staat voor een dierwaardige veehouderij, zijn een echo van die van minister Verburg van het CDA. Die zei: "Het is onacceptabel hoe die dieren lijden; ze kunnen niet zonder zwemwater. Ik vertrouw erop dat de sector ermee aan de slag gaat, want ik meen het echt, hoor. Echt waar. Het moet allemaal dierwaardig.”
[…]
Ze kan helemaal niet onderbouwen dat er bedrijven zijn die het goed doen. Dit gebeurt in al die bedrijven; dat lijden is structureel. De minister moet niet beweren dat er een soort diervriendelijke eendenstal is waar alles goed gaat en de eenden blij zijn, en dat er een paar rotte appels zijn. Zo is het niet. In de hele sector lijden deze dieren structureel. Ik vind dat de minister de feiten moet vertellen.
[…]
Deze slachterij houdt zich al jarenlang niet aan de regels. Dat is illegaal. Zelfs de gemeente, die ze nota bene alle kansen heeft gegeven om te legaliseren, is het nu spuugzat. Het is dus niet: ik vind het te ver gaan om nu een hele sector te verbieden. Nee, de minister moet aan de kant van de gemeente gaan staan en zeggen: "Het is afgelopen. Er is sprake van structureel dierenleed. Structureel wordt de wet niet nageleefd. Er is overlast voor de omgeving en stikstofuitstoot. Afgelopen ermee.””

Femke Wiersma: ”Het is mijn uitgangspunt om nu met deze sector concrete stappen te zetten op de door mevrouw Ouwehand aangedragen punten. Ik zie daarin absoluut een heel grote verantwoordelijkheid voor die hele keten, en het is een kleine keten. Juist omdat het een kleine keten is, is er sprake van vermogen om tot zelfregulering over te gaan. Die kans hebben ze inderdaad gehad, ook bij toenmalig minister Verburg. Dat geeft mevrouw Ouwehand ook aan. Daarom zeg ik dat we dat gaan meenemen in de dierwaardige veehouderij en dat we concrete afspraken gaan maken. Ik verwacht ook dat er nu gewoon geleverd wordt.
Het is uiteraard zo dat de NVWA toezicht houdt op eendenslachterijen. Ik ondersteun de advisering die zij mij daarover geven. Op dit moment is de NVWA goed in gesprek met deze slachterij en worden hier afspraken over gemaakt. Het toezicht is geïntensiveerd. Ik heb van de inspecteur-generaal van de NVWA begrepen dat ze kijken of er ook toezicht gehouden kan worden met behulp van drones, omdat het punt dat mevrouw Ouwehand, terecht, aangeeft, herkend wordt, namelijk dat de beelden bij een aangekondigde inspectie niet goed naar voren komen. We zullen dus onderzoeken of en hoe we dit mogelijk kunnen maken. Dit heeft namelijk nog best wel met wet- en regelgeving te maken. Ik ondersteun het ten volle om drones in deze sector in te kunnen zetten.”

Caroline van der Plas: ”Dit bedrijf is al vaker de fout in gegaan. Het is gewoon te walgelijk voor woorden wat we op die beelden zien. Dat kan echt niet. Aanpakken die handel, zou ik zeggen! Dit moet je gewoon keihard aanpakken. Een sector verbieden op basis van wat individuele bedrijven doen, lijkt me te ver gaan. Want anders gaan we dat doortrekken naar alle bedrijven in Nederland. Ik denk niet dat dat een goede zaak is. Maar dit moet gewoon kei-, keihard aangepakt worden. Ik wil de minister het volgende vragen. De minister heeft het over "afdwingbaar". Ik zou de minister willen vragen om uit te leggen wat dat afdwingbare precies is en de Kamer op de hoogte te houden van de inspecties en de interventies die de NVWA hierop pleegt. Bedrijven zoals dit bedrijf, met deze gruwelijke dierenmishandelingen, moeten geen plek hebben in Nederland.”

Femke Wiersma: ”Als bedrijven herhaaldelijk de fout in gaan, heeft de NVWA ruimte om boetes uit te delen. Dat doet de NVWA ook. Die boetes worden ook hoger bij herhaaldelijke overtreding. Als het gaat om afdwingbare afspraken: we werken ook toe naar een AMvB dierwaardige veehouderij. Daarin staan afspraken, die straks worden opgenomen in wet- en regelgeving zodat daar ook op gehandhaafd kan worden. Datzelfde moeten we dus ook voor deze sector gaan doen, met concrete stappen en maatregelen. Ik ben het er helemaal mee eens dat er hard moet worden opgetreden tegen herhaaldelijke misstanden. Ik zie dat de NVWA zich daar ook tegen uitspreekt, en ik ondersteun dat uiteraard ten volle.”

Laura Bromet: ”De minister maakt geen keuze. GroenLinks maakt die keuze wel, want de eendenfokkerij in Nederland heeft geen enkele toegevoegde waarde. Wij eten helemaal geen eenden. Ik ga hier al jaren over die misstanden rondom eenden in debat met achtereenvolgende bewindspersonen.”

Thom van Campen: ”Deze walgelijke dierenbeulerij moet gewoon stoppen. Als je deze beelden ziet, draait je maag daarvan om. We weten dat de NVWA dit kan. Dat hebben we bij het bedrijf Gosschalk ook gezien; daar ging gewoon het slot op de deur. Ook hier zien we weer de herkenbare tendens van het slachthuis dat wijst naar de transporteur, de transporteur die verwijst naar de vangers, de vangers die verwijzen naar de boerenbedrijven … Iedereen in die keten is verantwoordelijk voor een verantwoorde omgang met het dier. Deelt de minister de opvatting van de VVD dat bij three strikes, dus bij drie grote schendingen van de rechten van dieren, het slot op de deur moet? Deelt zij dat het slachthuis ook een verantwoordelijkheid draagt voor de wijze waarop dieren worden ingeladen op transport, en is zij bereid om de sector op die manier aan de ketting te leggen?”

Femke Wiersma: ”Ik heb zojuist ook gezegd dat ik juist in deze sector die ketenverantwoordelijkheid van groot belang vind. Die zie ik dus. Wat betreft het "three strikes out"-principe: dat is het licht waarin de NVWA ook naar deze situatie kijkt, met name bij het door de heer Van Campen genoemde bedrijf. Zo verloopt de beoordeling van deze incidenten in de praktijk. Ik ben het er helemaal mee eens dat we dit niet willen. Dit willen we gewoon niet zien. Ik kan dat alleen maar onderschrijven.”