De vervolging van de wolf

Ooit was de wolf een evolutionair succes verhaal. Met uitzondering van de droogste woestijnen, hoogste bergtoppen en meest afgelegen eilanden, kwamen ze op het hele noordelijk halfrond voor, van de arctische toendra’s tot het warme zuiden van Mexico, het Middellandse zeegebied en het Midden-Oosten.

De wolf’s veelzijdigheid en aanpassingsvermogen, sociale structuur en wijdverbreidheid, maakt hun bijna-verdwijnen des te opmerkelijker. Weinig andere dieren werden dan ook onderworpen aan zo een systematische uitroeiing campagne als de wolf.

Vanaf het moment dat mensen zich vestigden op vaste locaties roeiden ze al het ‘wild’ in hun omgeving uit. Ze schoten de wilde grazers en alle andere dieren die als voedsel of kleding konden dienen. Tegelijkertijd veranderden ze het landschap door ontbossing, zodat er geen leefruimte meer was voor grootwild, de prooi van de wolf. Vervolgens vulden ze dat lege landschap met gedomesticeerde dieren, zoals runderen, paarden en schapen. Wolven, hun andere voedselopties uitgeput, doodden de enige beschikbare prooien, het vee. En dan nemen veeboeren en jagers wraak…

Aan deze kant van de Atlantische Oceaan was de wolf al in de negentiende eeuw verdreven uit het veel dichter bevolkte en in cultuur gebrachte West-Europa, verbannen naar het oosten en de dunbevolkte gebieden van Scandinavië. Een aantal dieren overleefden in onherbergzame landschappen in Italië en Spanje.

In de ‘Nieuwe Wereld’ begon de vervolging van de wolf met de lucratieve bonthandel. De bezetters van Amerika taxeerden de waarde van wilde dieren naar hun nut voor de mens. De veeboeren die al snel volgden op de eerste golf van ‘ontdekkers’ beoordelen alle dieren vanuit een economisch standpunt en dus waren wolven minder dan waardeloos, minder dan nutteloos, want wolven doden soms de dieren die mensen onder slavernij hebben gebracht. Jagers haten wolven omdat wolven concurrenten zijn; wolven jagen op de dieren die jagers ook graag schieten: hertachtigen en zwijnen.

De haat tegen de wolf nam hysterische vormen aan. Er was niet alleen de vrees voor een groot en onvoorspelbaar roofdier, maar ook de angst van de mens voor alles wat zich niet compleet door hem onder controle laat brengen. Die angst en bijgeloof werden in sprookjes en mythes gegoten over de grote boze wolf en weerwolven. Het beeld van Jesus als herder van zijn kudde volgelingen hielp de wolf ook niet. Als christenen zichzelf als schapen zagen, dan moest de wolf wel de duivel vertegenwoordigen.

De poging om wolven in de Verenigde Staten uit te roeien werd een campagne genoemd. Praktische iedere staat loofde premies (bounties) uit voor het doden van wolven. De mens hield huis met zijn geweren, vallen, strikken en met vergif. Strychnine doodde miljoen wolven en coyotes, maar daarnaast ook dassen, vossen, roofvogels en andere onbedoelde slachtoffers. In de jaren ’50 werd compound 1080 geïntroduceerd en dat bracht wolven in de lower 48 (de Amerikaanse staten zonder Alaska en Hawaii) verder op de rand van uitsterven. Er werd zelfs biologische oorlogsvoering toegepast: in Montana werden wolven met schurft besmet en vervolgens weer losgelaten.

In de eerste decennia van de 20e eeuw roeide de US National Park service poema’s, coyotes en wolven in de nationale parken uit; roofdieren hoorden immers niet thuis in die beschermde gebieden …

De plotselinge beschikbaarheid van kleine vliegtuigjes na de tweede wereld oorlog leidde tot ‘aerial gunning’, het schieten vanuit de lucht als sport. Jagers kennen nu eenmaal geen enkele schaamte. Nu kwamen ook de wolven die overleefden in afgelegen gebieden zonder wegen in bijvoorbeeld Alaska binnen bereik. De ‘sport’ bereikte zijn piek aan populariteit in de jaren ’60 en werd pas in 1972 verboden. ‘Land-and-shoot’ was echter nog wel toegestaan. Wolven werden met een vliegtuigje of helikopter gespot, vaak illegaal door de sneeuw achtervolgd tot uitputting, waarna de jager op de grond werd afgezet voor het verlossende schot.

Toen de wolf in 1974 als een bedreigde diersoort werd erkend in de Verenigde Staten waren er nog ongeveer 700 over in de ‘lower 48’.

De wolf heeft overleefd omdat er in sommige regio’s nog net voldoende mensloze ruimte over was om uit handen van de vervolgers te blijven.

In Nederland verspreiden VVD, CDA, LTO en individuele veeboeren nog steeds sprookjes en daarmee haat over de wolf. Ook in de eenentwintigste eeuw nog zien zij een “en-ze-leefden-nog-lang-en-gelukkig” uitkomst voor de mens samen gaan met vervolging van de wolf.

Statenlid Henk Veltkamp van de VVD in Overijssel vindt dat de natuurwaarde van de wolf niet opweegt tegen de risico's die het oplevert voor bijvoorbeeld schapenhouders. “Ons land is daar niet geschikt voor. We hebben cultuur-natuur, geen grote aaneengesloten natuurgebieden.” Hij vindt dat de provincies zelf maatregelen moeten treffen. “Desnoods moeten we dan de jacht op de wolf openen.” Hij wil dat de wolf wordt gehouden in een goed afgerasterd gebied van een grondbezitter van 1000 tot 2000 hectare dat wordt beheerd door bijvoorbeeld een natuurbeherende organisatie. “Het is voor mij onbestaanbaar dat we wolven los door de provincie laten zwerven.”

CDA europarlementariër Annie Schreijer vindt dat als wolven te veel schade berokkenen, ze moeten kunnen worden afgeschoten. “Het kan niet zo zijn dat de wolf de weidegang van schapen in de weg staat. Er is goed beheer nodig. Nederland moet nu echt in actie komen voordat er een groot probleem ontstaat.” In januari zegt ze in een uitzending van EenVandaag: “U hebt het nu maar over één wolf, maar we hebben er veertig in Nederland.” Een schaamteloze leugen. Verder voorspelt ze dat er “binnen enkele jaren een paar duizend wolven” rondlopen in Nederland en komt ze tot de simplificatie: “Een wolf is een roofdier, een wolf zoekt een schaap.” Annie Schreijer verzint haar eigen sprookjes.

In juni 2018 waren er Kamervragen van de VVD-Kamerleden Arne Weverling en Helma Lodder. Ze wilden vooral weten of wolven nu al bestreden kunnen worden.

In augustus meldt LTO Salland dat het wil dat de wolf zijn beschermde status kwijtraakt. "Ik denk dat de beschermde status van de wolf eraf moet", zegt Marcel Strijtveen van LTO Salland. "Nederland is een cultuur-natuur. Daar past de wolf niet in. Er is maar één keus: je zal moeten gaan schieten, beheren.”

Nico Kalter, een boer die zijn schapen onvoldoende beschermde, vindt dat de wolf zijn beschermde status kwijt moet. "Vroeger hebben ze er alles aan gedaan om ze kwijt te raken. En nu moeten we ze weer met open armen ontvangen? Dat gaat niet."

Zij leven nog steeds volgens de filosofie: dood alles wat eet wat jij kan eten, dood alles wat zich niet door ons laat controleren. In hun ijdelheid, arrogantie, intolerantie, onwetendheid en angst zien ze zichzelf als de eigenaar-beheerder van de planeet, het liefst met goddelijke zegen.

Wolven zijn geen gewetenloze moordenaars; dat is mensen-denken. Zij moeten doden om te eten en hoeven geen morele reflectie los te laten op de alternatieven, of op het goed of kwaad dat het grijpen van gemakkelijk beschikbaar vee vertegenwoordigt.

Het zijn vaak zij die andere dieren uitbuiten om hun zakken te vullen en de smaakpapillen van henzelf en anderen te bevredigen, die het hardst roepen dat wolven hier niet thuis horen.

De strijd voor blijvende bescherming van de wolf is er niet alleen een voor respect voor de wolf, maar ook een strijd tegen vooroordelen en discriminatie, tegen de arrogantie en onwetendheid die altijd leidt tot vervolging en moord.

Bescherming moet samengaande met aan de ene kant voorlichting en aan de andere kant zware bestraffing van hen die zich laten leiden door hun intolerantie.

De terugkeer van de wolf is niet iets wat we moeten bestrijden, zelfs niet mopperend accepteren, maar verheugd welkom heten, applaudisseren, stimuleren, en koesteren, want een diverser land is een beter land.