Duitsland weigert aanvraag hersenonderzoek op niet-humane primaten

Het persbericht van de gezondheidsautoriteit van Bremen verklaart dat “het lijden van de dieren niet kan worden gerechtvaardigd door de mogelijke winst in kennis en daarom de dierproef ethisch onaanvaardbaar is". Een reden die de autoriteit hiervoor aandraagt is onder andere dat de mate van ongerief (de mate waarin de dieren lijden) als ernstig dient te worden beschouwd en daarom niet opweegt tegen de mogelijke baten.

Dierenrechtenorganisaties zijn blij met dit besluit en zien het als een mijlpaal, zo ook de organisatie Doctors Against Animal Experiments (DAAE). Zij hebben bijgedragen aan de zaak door hun expertise te verlenen en stimuleren nu ook andere autoriteiten om dit voorbeeld te volgen. Naast Bremen worden namelijk ook experimenten uitgevoerd bij andere instellingen in Duitsland, maar door een eerdere rechterlijke uitspraak durven autoriteiten deze experimenten vaak niet af te wijzen. Daar brengt deze uitspraak hopelijk verandering in.

De gezondheidsautoriteit had namelijk al in 2008 experimenten met niet-humane primaten afgewezen. In een daaropvolgend juridisch geschil kwam de Duitse Federale Administratieve Rechtbank echter tot de teleurstellende conclusie dat dierenwelzijn minder zwaar woog dan de vrijheid van onderzoek en dat het lijden van de dieren als ‘matig’ kon worden beschouwd.

Nu blijkt uit de casus van de aap Jara, die in 2022 door DAAE openbaar werd gemaakt, dat de inschatting van matig ongerief onjuist was. DAAE is in het bezit van interne officiële documenten waaruit blijkt dat de apen in dergelijke experimenten niet alleen ernstig, maar zelfs het meest ernstige lijden ervaren. De verwondingen die Jara opliep waren onder meer boorgaten in het schedelbot en steekwonden in de hersenen met bijbehorende ontstekingen. Uit de documenten blijkt dat deze blessures een ‘onvermijdelijk gevolg zijn van de implantaattechniek’, wat feitelijk wil zeggen dat het de standaard is.

Met de nieuwe beslissing van de autoriteit zou er definitief een einde kunnen komen aan neurologische experimenten op niet-humane primaten in Duitsland. Op basis van de huidige informatie en juridische situatie beschouwt DAAE de vooruitzichten bij een juridisch geschil in ieder geval als positief. “Omdat de Duitse Dierenwelzijnswet in 2021 onder druk van de EU is verbeterd, en het feit dat het lijden van de primaten ernstig is gebleken zijn de kansen dat de rechtbank de beslissing van de autoriteit zal volgen, aanzienlijk beter dan in het verleden", aldus de DAAE.

Een van de redenen dat de autoriteit van Bremen de aanvraag heeft afgewezen is dat niet-menselijke primaten zeer intelligente dieren zijn die in staat zijn de realiteit van hun leven te begrijpen en te lijden onder de gevolgen van meerdere beperkingen. De omvang van dit lijden is echter vaak van buitenaf moeilijk te herkennen. Zo verbergen Makaken pijn, lijden en schade zo lang mogelijk om hun positie binnen de groep niet in gevaar te brengen. Dit gedrag vertoonden de dieren ook in de laboratoriumsetting en hieruit kon geconcludeerd worden dat deze experimenten een leven lang ernstig lijden betekenen.

Animal Rights is bijzonder optimistisch over de uitspraak en hoopt dat deze beslissing een precedent zal vormen bij de aanvraag voor dergelijke vergunningen binnen Nederland. Hersenonderzoek op niet-humane primaten zijn namelijk uiterst invasieve experimenten waar zo snel mogelijk een einde aan moet komen en die vaak ook nog eens slecht vertaalbaar zijn naar mensen. Daarnaast heeft de Tweede Kamer vorig jaar unaniem een motie aangenomen om het aantal proeven op niet-humane primaten zo spoedig mogelijk te verlagen en indien mogelijk te elimineren. Deze uitspraak sluit goed aan bij de ambities van Nederland en Animal Rights hoopt dan ook van harte dat de Centrale Commissie Dierproeven voortaan deze uitspraak in haar afwegingen mee zal nemen.