Handhavingsverzoek: Hek dat ecoduct Oud-Reemst afsluit moet weg

Donderdagochtend 26 september 2024 werden drie wolvenwelpen doodgereden op de N310 vlakbij het ecoduct Oud-Reemst dat het Nationaal Park Hoge Veluwe (NPHV) verbindt met Planken Wambuis, een natuurgebied in handen van Natuurmonumenten. De wolven hadden veilig deze provinciale weg - die een noord-zuidroute over de Veluwe vormt van Elburg via Nunspeet, Elspeet en Otterlo naar Oosterbeek bij Arnhem - over kunnen steken via ecoduct Oud-Reemst, ware het niet dat het ecoduct door het NPHV is afgesloten met een hek.
Ook op 3 en 24 november 2024 kwamen wolven om het leven op de N310 nabij Otterlo.
Sommige volwassen wolven kunnen met enige moeite over het hek klimmen, welpen lukt dat niet.

Het moge duidelijk zijn dat dit hekwerk gevolgen heeft voor in het wild levende dieren en aldus een flora- en fauna-activiteit betreft onder de Omgevingswet. Voordat een dergelijke activiteit uitgevoerd kan worden, moet de provincie als bevoegd gezag aan de hand van een vergunningsaanvraag beoordelen of de activiteit kan worden toegestaan. Een vergunning is nooit aangevraagd (en verleend) en daarom is NPHV in overtreding. ¹

Daarnaast vormt het hekwerk een overtreding van de zorgplicht, inhoudende dat eenieder moet voorkomen dat een wild dier onnodig lijdt en dat degene die een flora- en fauna-activiteit verricht en weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat die activiteit nadelige gevolgen kan hebben voor de natuurbescherming, die nadelige gevolgen moet voorkomen, zoveel mogelijk beperken of ongedaan maken.

Bovendien is het provinciebestuur verplicht maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat de wolf in een gunstiger staat van instandhouding wordt gebracht.

Op 7 april 2025 verzochten Animal Rights en Faunabescherming het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland om handhavend op te treden tegen de Stichting NPHV.

NPHV
Het NPHV is een omheind natuurgebied van 5400 hectare in de gemeenten Ede en Arnhem. Het natuurgebied is in particulier bezit en mensen krijgen alleen toegang als zij een kaartje kopen. Om te voorkomen dat mensen het natuurgebied zonder ticket betreden staan er hekken rondom het gehele park. De hekken zorgen er ook voor dat wilde dieren zoals moeflons en edelherten het park niet kunnen verlaten, om tegelijkertijd te grote aantallen grofwild buiten te houden, zodat mensen die betalen voor toegang tot het park in aanraking kunnen komen met wilde dieren én zodat jagers eenvoudiger kunnen jagen op wilde dieren binnen de rasters.
Het NPHV is daarmee, volgens Faunabescherming en Animal Rights, een safaripark en een schiettent, een commercieel ‘pretpark' met entreegelden, horeca, recreatie en jacht.

Het park maakt deel uit van Natura 2000-gebied Veluwe, dat met een oppervlakte van ongeveer 90.000 hectare het grootste ‘aaneengesloten’ natuurterrein van Nederland is. NPHV ligt in het centrale hart van de Veluwe en behelst binnen de rasters ongeveer 5% van het oppervlakte van de Veluwe. Op de kwalificatie ‘aaneengesloten’ valt het een ander af te dingen, aangezien het park de aansluiting met rondom gelegen terreinen op de Veluwe juist voorkomt door de rondom geplaatste hekken.

Het grotere plaatje
Ecoduct Oud-Reemst ² is onderdeel van het streven naar ontsnippering van de Veluwe ³ en maakt onderdeel uit van het project ‘Negen Ecoducten’, een samenwerking tussen Rijkswaterstaat, provincie Gelderland en ProRail. Door de aanleg van drie ecopassages op de Veluwe ontstond een betere, veiligere verbinding tussen het zuid-westelijk deel van de Veluwe (Planken Wambuis / Renkumse Poort), NPHV, het oostelijk deel van de Veluwe (Deelerwoud) en het noordelijk deel van de Veluwe (Harskampse Zand). ⁴
Ook in de Renkumse Poort werden 2 ecoducten gebouwd waardoor via het Renkumse Beekdal een ecologische verbinding ontstond met de uiterwaarden van de Rijn.
Naast zes ecoducten op de Veluwe, werden er twee aangelegd op de Utrechtse Heuvelrug en één op de Sallandse Heuvelrug. Dit alles om het natuurherstel in Nederland een forse impuls gegeven via veilige doortochten voor wilde dieren. ⁵

Doordat de hekken rondom NPHV de eenheid van de Veluwe en de daarin levende wilde dieren als geheel verstoren, zijn vanaf 2012 rasterverlagingen, ecoducten en wildpassages gerealiseerd, om migratie van wilde dieren (met name herten en reeën) tussen de natuurgebieden weer mogelijk te maken.
Hiertoe is in 2012 een overeenkomst gesloten tussen NPHV en de provincie waarin is opgenomen dat het NPHV de ecopassages openstelt voor de migratie van wild.

Afsluiting Oud-Reemst
In 2019 sluit NPHV de met belastinggeld gefinancierde doorgangen die het park met de rest van de Veluwe verbinden op eigen initiatief af met een hekwerk, om te voorkomen dat wild van het ene naar het andere natuurgebied oversteekt. ⁶

Een deel van het hekwerk sluit het ecoduct Oud-Reemst af, dat dus juist is ontworpen om te dienen als een belangrijke verbindingsroute tussen natuurgebieden op en rondom de Veluwe en een migratieroute voor wilde, grondgebonden diersoorten.

Vanaf 2022 wordt de gehele omheining rondom het park verhoogd om specifiek wolven buiten te houden. Op dat moment leven er al wolven in het park, wat feitelijk betekent dat de wolven worden opgesloten hetgeen de wolf ten minste verstoort. Sinds 2021 wordt de wolf in NPHV gesignaleerd en inmiddels is er ten minste één roedel aanwezig in NPHV die zich daar ook jaarlijks voorplant. ⁷

De politie bevestigt dat sprake is van verstoring en vraagt het Openbaar Ministerie in 2023 om handhavend op te treden tegen NPHV wegens het onrechtmatig afsluiten van faunapassages die ervoor moeten zorgen dat het wild het park in en uit kan. ⁸

Volgens de provincie Gelderland was er geen sprake van verstoring, omdat uit onderzoek was gebleken dat een wolf over het hek is geklommen. Het Openbaar Ministerie concludeerde dat de wolf verstoord is geweest, maar vervolgde het park niet omdat bepaalde maatregelen zouden worden genomen. De proeftijd bedroeg een jaar.
Dat jaar is inmiddels ruimschoots voorbij en uit niets blijkt dat er enige maatregelen zijn genomen.

Naar de stichtingen hebben begrepen is het NPHV bezig met het verhogen en verstevigen van het gehele hekwerk rondom het park.

Urgentie
Volgens de natuurbeschermingsorganisaties is handhavend optreden van het grootste belang, nu de overtreding niet alleen resulteert in verstoring van beschermde wilde dieren (zoals de wolf) maar zelfs heeft geresulteerd en opnieuw kan resulteren in de dood van beschermde wilde dieren (zoals de jonge wolven in het najaar van 2024).

Opzet
NPHV wist of moet na de incidenten in januari (conflict tussen twee roedels) ⁹ en september 2024 weten van het risico op conflicten en verkeersongevallen. Zolang NPHV het hek niet verwijdert, aanvaardt het NPHV bewust de kans dat andere jonge wolven het bestaande hek niet kunnen overwinnen en ook worden doodgereden. Het nog langer afgesloten houden van het ecoduct zal onvermijdelijk leiden tot meer ongevallen met jonge wolven met dodelijke afloop. Daarom menen Faunabescherming en Animal Rights dat als deze situatie zich nog eens voordoet, het NPHV kan worden verweten dat zij door hun verboden activiteit naast het gevangen houden en verstoren ook opzettelijk wolven hebben doen doden in strijd met artikel 11.46 van het Bal (en de Habitatrichtlijn).

Conclusie / Handhavingsverzoek
Het hek op ecoduct Oud-Reemst is zonder omgevingsvergunning gebouwd. Het is verboden om zonder vergunning een flora- en fauna-activiteit te verrichten (artikel 5.1, tweede lid, onder g, van de Omgevingswet). Het spreekt voor zich dat het plaatsen van een hoog hekwerk midden in een natuurgebied en bovenop een ecoduct, waardoor de trek van wilde dieren doelbewust wordt beperkt, een flora- en fauna-activiteit is waarvoor een vergunning is benodigd. Die vergunning is er niet en alleen al daarom is sprake van een overtreding waartegen de provincie handhavend dient op te treden.

Met het plaatsen en laten voortbestaan van het hek wordt bewust een levensgroot risico aanvaard op ernstige en mogelijk voor de wolf dodelijke ongelukken op de N310.

Het plaatsen en in stand houden van het hek is ook in strijd met de zorgplicht.

Bovendien is het provinciebestuur verplicht maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat de wolf in een gunstiger staat van instandhouding wordt gebracht.

Een minimale uitleg van deze verplichting leidt er in ieder geval toe dat het provinciebestuur gehouden is om maatregelen te nemen om het verongelukken van wolven op de N310 te voorkomen. De enige effectieve maatregelen is naar het oordeel van de stichtingen het verwijderen van het betreffende hek.

Animal Rights en Faunabescherming verzoeken de provincie om met spoed handhavend op te treden en de overtreding te beëindigen, door NPHV op te dragen het hek te verwijderen op straffe van een last onder bestuursdwang.