Inhoud
Het couperen van varkensstaartjes
"Varkens worden geboren met een staart, maar als je in een stal of transporttruck kijkt zou je dat bijna vergeten," zegt Animal Rights campagnecoördinator Els Van Campenhout. Wanneer varkens zich vervelen of stress ondervinden, als er competitie om voer is, ze ziek of ontevreden zijn over het voedsel of het stalleefklimaat, dan kunnen ze dit uiten door elkaar te bijten. Dit gebeurt vooral in de staart - en in mindere mate de oren - soms tot bloedens toe.
Varkens bijten dus vooral staarten omdat ze als intelligente dieren een hoge onderzoeksbehoefte hebben waaraan in de overbevolkte, duistere, prikkelarme stallen niet voldaan wordt. Ze richten hun onderzoeksdrift vervolgens op ongewenste objecten zoals de uitstekende lichaamsdelen van hun medegevangenen. Nu er steeds meer wordt aangedrongen op handhaving van het verbod op couperen, probeert men aan de onderzoeksbehoefte te voldoen met afleidingsmateriaal zodat varkens minder in hun hokgenoten geïnteresseerd zijn.
Lichamelijke integriteit
Lichamelijke integriteit is een belangrijk (dieren)recht en daarnaast tast amputatie het welzijn aan. Toch worden in de gangbare varkenshouderij de staartjes van biggen routinematig op zeer jonge leeftijd gecoupeerd om de kans op staartbijten op latere leeftijd te verkleinen.
Volgens onderzoek van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) behoudt slechts 1% van de gangbare biggen het krulstaartje.
De wet in Nederland
Het routinematig couperen is echter bij EU-wet verboden. Volgens de Europese richtlijn 2008/120/EG inzake de bescherming van het welzijn van varkens en in het Nederlandse Besluit diergeneeskundigen, artikel 2.3 mag het verwijderen van een deel van de staart bij biggen, mits:
1°. het dier niet ouder is dan vier dagen;
2°. kwetsuren van spenen bij zeugen of van oren en staarten bij andere varkens zijn geconstateerd, en
3°. getroffen maatregelen, waaronder het aanpassen van omgevingsfactoren of beheerssystemen, waarbij de omgeving en de varkensdichtheid in aanmerking worden genomen en die dienen ter voorkoming van staartbijten en andere gedragsstoornissen, niet werkzaam zijn gebleken;
De wet stelt dus dat pas tot couperen mag worden overgegaan wanneer andere maatregelen om staartbijten te voorkomen – zoals het aanpassen van de omgeving, bijvoorbeeld met stro, of de bezetting - onvoldoende werken. Toch is stro in bijna geen enkele reguliere varkensstal te vinden en krijgen de varkens zelden meer ruimte dan wettelijk vereist.
De wet in België
Het Koninklijk besluit van 15 mei 2004 betreffende de bescherming van varkens in varkenshouderijen zegt in Hoofdstuk 1 - algemene voorwaarden: "Het couperen van staarten en het verkleinen van de hoektanden mogen niet als routineregel worden uitgevoerd, maar alleen wanneer bepaalde kwetsuren van spenen bij zeugen of van oren en staarten bij andere varkens zijn geconstateerd. Voordat tot deze ingrepen wordt besloten, moeten maatregelen worden om staartbijten en andere gedragsstoornissen te voorkomen, de omgeving en de varkensdichtheid in aanmerking genomen. Hiertoe moeten ontoereikende omgevingsfactoren of beheerssystemen worden aangepast.”
En verder lezen we: “De slagtanden van beren mogen worden ingekort om verwonderingen bij anderen dieren te voorkomen of om veiligheidsredenen.”
Varkens worden geboren met een staart, maar als je in een stal of transporttruck kijkt zou je dat bijna vergeten
Pijn, infectie en het ontnemen van vrije expressie
Een staart bevat tot in het uiteinde perifere zenuwen. De ingreep is een amputatie en onmiskenbaar pijnlijk en kan leiden tot chronische (fantoom)pijn door zenuwwoekeringen in het staartstompje. Tegen dergelijke neuroma’s helpen pijnstillers, mochten die al toegediend worden, vaak niet. Iedere keer dat het stompje tegen een stang of hokafscheiding aankomt kan dat pijn opleveren.
Couperen geeft ook kans op infecties. Als het couperen gebeurt met een koud mes of schaar, zoals in de Animal Rights undercoverbeelden uit Nuenen, is de kans op infecties groter, gebeurt het met een heet mes dan wordt de wond dichtgeschroeid en is de kans hierop kleiner.
Tijdens het couperen krijsen en verzetten de biggetjes zich. Ze worden snel weer rustig omdat ze als prooidier van nature geen aandacht mogen trekken. Door amputatie vervalt de sociale, communicatieve functie van de staart en wordt het recht op vrije expressie van het dier aangetast; ook de praktische functie van de staart om vliegen weg te jagen wordt een gecoupeerd varken ontnomen.
De varkensindustrie
De industrie claimt dat staartbijten naast economische schade - infecties kunnen leiden tot hogere sterfte, groeivertraging en afkeuring van het karkas in het slachthuis - ook leidt tot ernstige dierenwelzijnsproblemen vanwege de pijn, ontstekingen en verlammingen die door de wonden veroorzaakt worden. "Dit kan natuurlijk nooit een excuus zijn om ledematen van dieren te amputeren," zegt Van Campenhout. "Met couperen en vergelijkbare ingrepen worden dieren aangepast aan een manier van houden waarvoor ze van nature ongeschikt zijn."
Bij een proef in Sterksel bleek dat bij het toepassen van alle beschikbare preventieve maatregelen, bij 2,5% van de dieren staartbijten nog steeds plaats vond (Van der Peet et al., 2016). De vraag werpt zich ook op of ter voorkoming van staartbijten bij een klein percentage van de dieren, het ethisch te verantwoorden is om alle dieren preventief te couperen.
Met couperen en vergelijkbare ingrepen worden dieren aangepast aan een manier van houden waarvoor ze van nature ongeschikt zijn
Onwil en uitstel
Op 10 juni 2013 is de Verklaring van Dalfsen, een samenwerking van LTO, NVV, Dierenbescherming en diverse ketenpartijen, aangeboden aan (toenmalig) staatsecretaris Dijksma. De Verklaring geeft het routeplan naar stapsgewijs minder kort couperen van de biggenstaart en het op termijn verantwoord stoppen met couperen. Daar is in de afgelopen vijf jaar niets van terecht gekomen.
De Tweede Kamer heeft in 2013 en 2014 moties aangenomen waarin gevraagd wordt een einddatum vast te stellen waarop het staart couperen in Nederland beëindigd moet zijn. Minister Schouten heeft in een brief aan de Tweede Kamer van 5 februari 2018 laten weten dat zij begin 2019 met de sector het gesprek aangaat over een reële einddatum om te stoppen met couperen; meer uitstel dus.
Animal Rights
Animal Rights streeft niet naar symptoombestrijding, maar naar het einde van een industrie die dieren uitbuit en ze modificeert naar de menselijke behoefte en gemakzucht. We vragen iedereen om de morele afweging te maken of ze bij wil dragen aan dit systeem en roepen consumenten op om over te stappen op een plantaardig dieet.
