Hoe apenhandelaar Hartelust overschakelde op Vietnamese import-aapjes

Na jarenlang primaten te hebben afgenomen uit China en Mauritius, zoekt Hartelust in 2021 contact met Vietnam. In een communicatie met de Rijksdienst voor ondernemend Nederland (RVO) op 4 februari 2022, waarin tot spoed gemaand wordt, legt Hartelust uit waarom: ”Ja inderdaad is er haast door een achterstand mbt alle wetenschappelijke onderzoeken in Nederland en de EU. De reden hiervoor is dat China sinds circa 2 jaar dicht is voor export van primaten uit hun fokkerijen. Daarom hebben wij een verzoek gedaan bij het NL AGRI TEAM in Hanoi, Vietnam voor erkende fokkerijen en bij het CITES bureau aldaar.”

De Nederlandse ambassade in Vietnam blijkt dus een bereidwillige ronselaar van aapjes voor Hartelust te zijn.

Op 30 september 2021 introduceert Hartelust zich met voorgaand verhaal in het Engels bij een @minbuza.nl adres. Uit het antwoord blijkt dat het om de Nederlandse ambassade in Vietnam gaat. Hartelust: “We import on a normal service from CHINA P.R.C. and Mauritius. However due to COVID-19 all exports have been on hold for export from origin. It has come to my attention that from Vietnam Export of Bred [primates] (Cynomolhus / Macaca Fascicularis) is permitted. My question is, that perhaps you can assist us and contact with following to open export to the EU as it is of great importance to the Scientific Research and Universities to obtain these Primates. As we have sent requests to Vietnam, but up to date no reply.”

Omdat Hartelust zelf geen antwoord krijgt uit Vietnam, roept hij de hulp in van Nederlands ambassadepersoneel. De contacten worden gelegd. Op 29 december bedankt Hartelust de ambassade voor al hun hulp: “This is highly appreciated here in the Netherlands and EU by all medical and scientific research community!”

De import vanuit Vietnam wordt opgehouden omdat Vietnam als doelcode op het CITES export certificaat ’T’ aangeeft. De letter ’T’ staat voor ‘commercieel’. Levende primaten mogen in Nederland echter niet commercieel (doel T) ingevoerd worden en RVO kan geen importcertificaat voor commerciële doeleinden afgeven. Daar wordt Hartelust op 26 januari 2022 op gewezen: “U heeft een ontheffing voor het onder u hebben van primaten, voor het bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek.” Hartelust moet importeren en exporteren onder doelcode ‘M’, Medisch, inclusief bio-medisch onderzoek.

Ook de Chinese CITES exportcertificaten vermelden meestal ’T’ als doelcode. Een enkele keer maakt een RVO-medewerker daar een punt van en eist een nieuw exportcertificaat, maar over het algemeen verandert de RVO zelf het importdoel in ‘medisch’.

Op 22 februari 2022 laat Hartelust aan de RVO opnieuw weten dat ze haast hebben. Hij is bang dat de aapjes die hij besteld heeft naar de Verenigde Staten of Japan zullen gaan: “Vriendelijk verzoek ik om een spoedige afwerking, dit ivm de dieren zullen echter afgeleverd worden aan anderen in de USA en/of Japan. Dit is dramatisch voor onze klanten in Nederland en EU. Ook omdat wij ruim 2 jaar in de covid periode geen enkele import hebben gehad en de aanvragen voor onderzoeken zich opstapelen.”

De RVO antwoordt diezelfde dag: “Uw aanvraag ligt nog voor advies bij de Wetenschappelijke Autoriteit.”

Op 21 maart 2022 lijkt er een kink in de kabel te komen voor Hartelust. Op die datum geeft de Wetenschappelijke Autoriteit CITES Nederland namelijk een negatief advies voor de invoer van de 240 makaken: “De WA kan, op basis van de beschikbare gegevens alsmede consultatie van de betreffende autoriteiten, niet vaststellen dat het hier gefokte exemplaren betreft en is derhalve van mening dat de invoer mogelijk nadelige effecten heeft op de wilde populaties.”

Slechts twee dagen later, op 23 maart 2022, herziet de Wetenschappelijke Autoriteit CITES Nederland haar vorige advies en geeft een éénmalig positief advies: “De WA vindt het aannemelijk dat het hier gefokte exemplaren betreft en is derhalve van mening dat invoer van 240 levende exemplaren (130 mannelijke en 110 vrouwelijke) van de soort Macaca fascicularis, oorsprong C, afkomstig van [geanonimiseerd] uit [geanonimiseerd], Vietnam, geen nadelige effecten heeft op wilde populaties.” Deze draai lijkt Animal Rights onverklaarbaar en onverdedigbaar.

We kwamen al eerder een bedenkelijk advies tegen van de Wetenschappelijke Autoriteit CITES Nederland. Op 05 juli 2019 vraagt Hartelust een CITES vergunning aan voor de import uit China van 120 Macaca mulatta, Rhesus Macaque. Het positieve advies van 07 augustus zegt: “Proefdierinstellingen en medische onderzoeksinstituten verwerven enkel in gevangenschap gefokte dieren met een bekende ziektegeschiedenis. Uit het wild afkomstige dieren zijn daarom niet geschikt. Vermenging van wilde en gefokte dieren in zendingen is dan ook zeer onwaarschijnlijk. […] De commissie continueert daarom het positieve advies van 7 mei 2014”

Als proefdierinstellingen en medische onderzoeksinstituten enkel “in gevangenschap gefokte dieren met een bekende ziektegeschiedenis” importeren omdat uit het wild afkomstige dieren “niet geschikt” zijn, waarom is er dan überhaupt een advies nodig? Dit is geen wetenschappelijk advies maar een cirkelredenering.

De Amerikaanse Fish and Wildlife Service (USFWS) heeft in november 2022 aanklachten ingediend tegen acht mensen in Cambodja, waaronder twee ambtenaren van het Cambodjaanse Landbouwministerie. De beschuldigingen zijn gebaseerd op samenzwering om in het wild gevangen apen te verhandelen en naar de VS te exporteren met vervalste documenten waarin staat dat de apen in gevangenschap zijn gefokt. De implicaties van deze beschuldigingen roepen ernstige vragen op over de oorsprong van makaken en de geldigheid van beweringen over makaken die zijn geëxporteerd uit andere landen in Zuidoost-Azië. ¹

Op 29 maart 2022 geeft de RVO het CITES importcertificaat af.

Het transport vond plaats op 22 juni. De levering werd uitgevoerd door Easy Charter, een Georgische transportmaatschappij met één, meer dan 40 jaar oude, Airbus A300 en landde op luchthaven Maastricht.

In januari 2023 wil Hartelust opnieuw 480 Java-apen (Macaca fascicularis) invoeren, 320 mannetjes en 160 vrouwtjes. Het Vietnamese Cites certificaat is van 28 oktober 2022. De aanvraag voor een CITES vergunning bij de RVO dateert van 3 november 2022. Op 1 december krijgt Hartelust bericht dat de aanvraag ontvangen is en voor advies voorgelegd aan de Wetenschappelijke Autoriteit (WA). Op 5 december vraagt Hartelust om spoed.

De WA vraagt op 10 januari of Hartelust informatie kan overleggen waaruit blijkt dat dit een betrouwbaar bedrijf is en dat met hun dierregistratie systeem overtuigend kan worden aangetoond dat de dieren in gevangenschap zijn geboren uit Java-apen die ook in gevangenschap zijn geboren.

Op 11 januari laat de RVO/CITES NL weten dat ze nog geen info uit Vietnam hebben ontvangen. Hartelust reageert met zijn oude riedeltje dat vertraging wetenschappelijk onderzoek schaadt. Een dag later reageert het CITES bureau met een email, waarin onder andere staat: “Ook al is een bedrijf geregistreerd, dit wil nog niet altijd 100% garantie bieden dat alles ook juist gaat.”

Het enige wat Hartelust weet te overleggen is een verklaring van 3 oktober 2022 waarin het Vietnamese ‘department of agriculture and rural development’ bevestigd dat het bedrijf “has raised and developed long-tailed monkeys (Macaca fascicularis) at its farm from F2 onwards.” 'F2' wil zeggen in gevangenschap geboren uit in gevangenschap geboren ouderdieren.

Ook wordt Hartelust er opnieuw op gewezen dat hij met doelcode M moet importeren, niet T.

De leverancier is (opnieuw) het exportbedrijf Vina Mekong Group, maar de Vietnamese CITES vergunningen werden afgegeven aan Thanh Cong Technical Organism One-Member Ltd.Company, waarschijnlijk de fokker.

Het transport vindt uiteindelijk op 31 januari 2023 plaats. De aapjes vertegenwoordigen als handelswaar ruim 170.000 euro (192.000 usd, of 4.469.760.000 vnd).

Op 4 april 2023 geeft RVO opnieuw toestemming om 250 mannetjes-en 250 vrouwtjesapen in te voeren van de soort Macaca fascicularis. De Vietnamese CITES-vergunning is van 8 maart 2023. Op 28 maart geeft de Wetenschappelijk Autoriteit opnieuw een éénmalig positief advies over de invoer.

Hartelust is natuurlijk een immorele aapjes-dealer, wiens activiteiten onmiddellijk verboden zouden moeten worden. Maar zonder de ijverige medewerking van de RVO op het Landbouwministerie, de Nederlandse ambassade in Vietnam, luchthaven Maastricht en dubieuze buitenlandse luchtvaartmaatschappijen, zou hij dit dieronterende werk niet kunnen voortzetten.