Hoeveel varkens kwamen om in Boekel en hoe hoog was de prioriteit om hen te redden?

Op zondagavond 24 maart 2024 om 22:30 brak er brand uit op varkensfokkerij Coppens aan De Molenakker in het Brabantse Boekel. Hoeveel varkens er crepeerden is nog onbekend; het gaat in ieder geval om duizenden.

Animal Rights wil dat naast het onderzoek naar de oorzaak van de brand, er ook gekeken wordt naar de besluitvorming tijdens de bestrijding en welke prioriteit het redden van de varkenslevens daarin had. De dierenrechtenorganisatie is met name bezorgd over het stoppen van de ventilatie in de stallen die niet in brand stonden. Er moet transparantie komen over exact hoeveel dieren er omgekomen zijn, op welke wijze en in welke stallen.

Eigenaar Machiel Coppens overleefde volgens de nieuwsberichten in 2015 al een aanslag met een vuurwapen door een maisveld in te vluchten. Deze geschiedenis voedde waarschijnlijk het vermoeden dat het hier om brandstichting gaat. Coppens is, zacht uitgedrukt, niet bepaald populair in het dorp en daar zouden de varkens weleens de dupe van kunnen zijn geworden.

In de brandende stal kwamen volgens de eerste berichten zeker 4.000 varkens om het leven, maar het aantal slachtoffers zou nog veel groter kunnen zijn. Om de brand veilig te kunnen blussen, schrijft het Brabants Dagblad, werd de stroom bij de varkensboerderij rond 00:30 uitgeschakeld. Een opgetrommeld noodaggregaat werd om onduidelijke redenen niet aangesloten.

Geen stroom betekent geen ventilatie via de luchtwassers. We weten van staldrama’s in Meddo, Maarheze, Haaren, Middelharnis, Heeswijk-Dinther etc. dat slechts een korte periode zonder verse lucht de varkens in moderne potdichte stallen fataal kan worden. De dieren leven boven hun eigen ontlasting waarvan de opstijgende ammoniakdampen snel dodelijk zijn als deze niet kunstmatig afgevoerd worden.

De prioriteit van de veiligheidsregio lag bij het veilig blussen van de brand, schrijft de krant. Veilig voor de brandweerlieden en andere reddingswerkers dan. Het lijkt er vooralsnog op dat geen enkele poging werd gedaan om de varkens uit de aangrenzende stallen te redden door deze naar buiten te leiden.

De varkens in deze stallen waren dubbel in gevaar. Ze hadden niet alleen te vrezen van overslag van de band naar hun stal. Door het uitschakelen van de stroom en dus de ventilatie dreigden voor hen ook een verstikkingsdood. Er is geen mogelijkheid voor deze dieren om zelf te ontsnappen uit dit soort concentratiekampen, opgedeeld in hokken, met de zeugen vaak in kooi-constructies. Omdat de dieren nooit buiten komen en dus niet gewend zijn om de stal te verlaten, is het simpelweg openzetten van de deuren niet afdoende. De dieren zijn niet zelfredzaam meer.

Pas rond 02:00 werd de ventilatie in de niet door band getroffen stallen weer opgestart, anderhalf uur na het stoppen. Om 03:15 werd er ‘brand meester’ gegeven.

Het is niet precies bekend hoeveel varkens er levend verbrand zijn in de vlammen, of gestikt zijn in de rook van het afgebrande deel van het stallencomplex. Er is al helemaal geen zicht op het aantal slachtoffers, als die er zijn, als gevolg van de ammoniakdampen in de stallen waarvan de ventilatie werd uitgeschakeld.

In de ervaring van Animal Rights is het eerder regel dan uitzondering dat het bedrijf en de autoriteiten de exacte cijfers achteraf weigeren bekend te maken.

Er zal een hoop onderzoek plaatsvinden. De politie en het openbaar ministerie zullen zoeken naar bewijs voor brandstichting; de verzekering zal samen met de brandweer kijken naar de oorzaak van de brand om te bepalen of en hoeveel verzekeringsgeld er uitgekeerd moet worden; de omgevingsdienst zal nagaan welk gevaar er is voor de omgeving, bijvoorbeeld van vrijgekomen asbest of het glas van zonnepanelen; de Nederlandse voedsel- en warenautoriteit zou moeten onderzoeken of er sprake is van dierenmishandeling door het onthouden van de nodige zorg, bijvoorbeeld door het negeren van alarmsystemen, of het niet beschikken over noodsystemen.

Waar waarschijnlijk geen onderzoek naar gedaan wordt, behalve als we het eisen, is over de besluitvorming. Wie nam welke besluiten en wat waren de afwegingen daarbij? Wat waren de prioriteiten naast de veiligheid van de reddingswerkers? Was het redden van de gebouwen belangrijker dan het redden van de opgesloten varkens? Was het strikt noodzakelijk om de levens van (tien)duizenden varkens in gevaar te brengen door het stoppen van de ventilatie? Waarom was er geen noodaggregaat aanwezig en werd een aangevoerd aggregaat niet ingezet? Zijn er pogingen ondernomen om de levens van de varkens in de aangrenzende stallen te redden … en waarom niet?

Natuurlijk is de brand nog maar kort geleden en moeten we afgaan op niet altijd geverifieerde berichten in de pers. Misschien zijn er, laten we het hopen, wel geen varkens gestikt in de stallen waar de stroom werd afgesloten. Maar de vragen over de beslissingen die genomen werden, moeten nu worden gesteld, voordat het allemaal weer uit de herinnering en in de doofpot verdwijnt.
Het ‘ruimen’ van de slachtoffers zal waarschijnlijk, zo is de ervaring, aan het oog onttrokken worden door hekwerken bekleed met zwart plastic en ‘pottenkijkers’ zullen door ingehuurde beveiligers op afstand worden gehouden, want het verhullen van de dodelijke uitwassen van de vee-industrie is over het algemeen een van de eerste prioriteiten.

Des te belangrijk is het dat er transparantie wordt geboden over het drama en en de vragen over de besluitvorming worden beantwoord. Dat is wel het minste waar de slachtoffers recht op hebben, vindt de dierenrechtenorganisatie. Animal rights zal hiervoor aankloppen bij de verschillende instanties.