Na olifant Buba mag ook zebra Smiley niet meer mee met circus Freiwald

Nadat in augustus 2024 de ontheffing voor Buba al werd ingetrokken om de olifant in strijd met het ‘circusverbod’ van 15 september 2015 toch bij Freiwald te laten, vernietigde de rechtbank op 29 oktober ook de vergelijkbare ontheffing voor zebra Smiley. De misdadige acties van toenmalig landbouwminister Carola Schouten uit 2021 zijn daarmee herroepen, maar de dieren schieten er vooralsnog niet veel mee op; Buba is weggesluisd naar Hongarije en Smiley naar Duitsland.

De tijdlijn
Sinds 15 september 2015 mogen een groot aantal wilde diersoorten niet meer optreden in het circus, na jarenlang campagnevoeren door verschillende organisaties. Daarmee kwam er een eind aan optredens van leeuwen, olifanten en andere dieren.

Circus Freiwald kreeg een ontheffing voor het meevoeren van 2 zebra’s (Smiley en Sascha) en olifant Buba omdat er destijds geen opvang beschikbaar was. Vanaf 3 januari 2016 kreeg het circus geen verlenging meer voor het houden van de zebra’s en heeft het NVWA meermaals een last onder dwangsom opgelegd.
Vervolgens kwam op 22 september 2016 Sascha te overlijden, door slechte verzorging in de locatie die nota bene zelf was uitgekozen door het circus

In april 2021 maakten Animal Rights en Bite Back bezwaar tegen het besluit van 25 maart van dat jaar van toenmalig minister van Dierenleed Schouten om een ontheffing voor onbepaalde tijd te verlenen aan circus Freiwald van het ‘circusverbod’ voor zowel olifant Buba als zebra Smiley. Er was nu immers een opvanglocatie beschikbaar in Frankrijk.

Op 2 juni 2023 volgde een zitting van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) in Den Haag. Op die zitting geeft de advocaat van de minister aan dat ze kijken naar de mogelijkheid om tot intrekking van beide ontheffingen over te gaan.

Op 15 augustus 2023 laat de advocaat van de minister weten dat de ontheffing voor Buba op 11 augustus is ingetrokken. Buba heeft daar vooralsnog niets aan, want ze is met medeweten en medewerking van diezelfde minister weggesluisd naar Hongarije.

Op 20 februari 2024 volgt een tussenuitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven. Het College veegt de vloer aan met de argumenten van de minister. Het CBb oordeelt dat het besluit om de bezwaren van de dierenrechtenorganisaties ongegrond te verklaren onzorgvuldig is genomen en een duidelijke motivering mist. De minister krijgt 12 weken om het besluit te herstellen dan wel een nieuw besluit te nemen.

Lees ook: HET COLLEGE VAN BEROEP OVER VRIJLATING ZEBRA SMILEY BIJ CIRCUS FREIWALD

Op 15 mei geeft de minister aan nog 2 weken extra nodig te hebben. Op 11 juni laat de minister het College weten dat het bestreden besluit binnen vier weken nader zal worden gemotiveerd of zal worden ingetrokken.

Op 15 juli vragen Animal Rights en Bite Back naar de stand van zaken. Het college sluit het onderzoek op 1 augustus. Het ministerie van LVVN heeft geen boodschap aan wettelijke termijnen en al helemaal niet aan de belangen van dieren.

De uitspraak
Op 29 oktober 2024 doet het CBb uitspraak (ECLI:NL:CBB:2024:749) Ze benadrukt nog eens het falen van de minister:
”Het is aan de minister om, aan de hand van de bij de aanvraag aangeleverde informatie en zo nodig op grond van nader (eigen) onderzoek, te onderbouwen dat wordt voldaan aan de voorwaarde dat het belang van Smiley zich niet tegen ontheffingverlening verzet. Naar het oordeel van het College is de minister hierin niet geslaagd. De minister is kennelijk slechts afgegaan op de informatie in de ontheffingsaanvraag van Freiwald , waarin zonder nadere toelichting of onderbouwing is gesteld dat een ontheffing in het belang van Smiley is. Uit de stukken blijkt niet dat de minister enig onderzoek heeft laten doen door een ter zake deskundige naar de vraag of het belang van Smiley zich verzet tegen ontheffingverlening. Ter zitting heeft de minister daarvoor evenmin een nadere onderbouwing gegeven; hij heeft bevestigd dat hiervoor vooralsnog ook verder geen onderbouwing voorhanden is. Het College stelt vast dat de enige nadere informatie over zebra Smiley die wel in het dossier is te vinden, juist aanknopingspunten geeft voor de veronderstelling dat er mogelijk geschikte opvang voor Smiley zou bestaan bij Zonnegloed in België. De ontheffingverlening lijkt, in elk geval mede, te zijn ingegeven door de politieke wens van de minister om de door de Tweede Kamer op 1 december 2020 aangenomen moties Graus (TK 2020-2021, 35 570 XIV, nr. 18) en Van Martels en Van Helvert (TK 2020-2021, 35 570 XIV nr. 37) uit te willen voeren. In deze moties werd de regering gevraagd ervoor te zorgen dat Buba, de circusolifant van de familie Freiwald , bij de circusfamilie kon blijven. De minister heeft vervolgens, zo blijkt uit de stukken, aan de hand van een ambtelijke notitie gekozen voor de optie waarbij zowel voor Buba als Smiley op aanvraag van Freiwald een ontheffing wordt verleend. In deze ambtelijke notitie is voor de ontheffingverlening echter evenmin een onderbouwing te vinden. Daarin wordt integendeel juist de vraag opgeworpen of die onderbouwing wel kan worden gegeven.”

In haar oordeel stelt het CBb vervolgens vast dat “de minister de gebreken niet heeft hersteld, noch nieuwe besluiten heeft genomen. Reeds daarom zijn de beroepen gegrond en zullen de bestreden besluiten worden vernietigd.”

Vervolgens besluit het CBb, wat zeer zeldzaam is, zelf in de zaak te voorzien:
”De minister heeft zijn in bezwaar gehandhaafde ontheffingsbesluit na de tussenuitspraak niet voorzien van een nadere motivering. Met zijn brief van 15 mei 2024 heeft hij uitstel gevraagd. Vervolgens heeft hij met zijn brief van 12 juni 2024 laten weten dat hij (nog) een “ultieme poging” doet om het bestreden besluit alsnog van een dragende motivering te voorzien en dat het bestreden besluit binnen vier weken nader zal worden gemotiveerd, of zal worden ingetrokken. Het College heeft geen nadere motivering van de minister ontvangen, noch een intrekkingsbesluit.

Uit de brieven van de minister leidt het College af dat het de minister niet is gelukt het ontheffingsbesluit te voorzien van een nadere motivering, ook niet nadat de minister daartoe een laatste poging heeft gedaan. Het College gaat er daarom vanuit dat de minister die nadere motivering ook niet kan geven. Van de zijde van de ontheffinghouder is evenmin een nadere toelichting of onderbouwing gekomen. Uit het voorgaande volgt dat niet is voldaan aan de toepassingsvoorwaarden voor ontheffingverlening en dat het ontheffingsbesluit zal moeten worden herroepen. Het College zal dit, zelf in de zaak voorziend, doen.”

Hiermee zijn de beroepen en bezwaren gegrond verklaard en de bestreden besluiten vernietigd. Het ontheffingsbesluit om olifant Buba en zebra Smiley in strijd met het ‘circusverbod’ toch bij Freiwald te laten is daarmee herroepen. Dat betekent dat het de familie Freiwald niet langer is toegestaan om Smiley (in Nederland) te vervoeren ten behoeve van een circus of een ander optreden.

En dat ‘in Nederland’ is het probleem. Freiwald heeft inmiddels Smiley ontvoerd naar Duitsland, zodat Smiley op dit moment niets opschiet met deze uitspraak.

De hoofdverantwoordelijke voor het onrecht dat Smiley en Buba is en nog altijd wordt aangedaan, Carola Schouten, bracht na LNV een aantal jaren anoniem door op het comfortabele pluche van het ministerie van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen. Schouten is sinds 10 oktober burgemeester van Rotterdam.