Naar de rechter voor het schaap én de wolf

Veehandel Stefan Worst uit Vledder is de houder van zo’n 300 schapen die hij gebruikt voor beweiding en de slacht. Zijn schapen zijn inmiddels al tien keer slachtoffer geworden van predatie door wolven, zo blijkt uit verschillende nieuwsberichten. De maatregelen die hij uiteindelijk neemt zijn telkens inadequaat. Animal Rights diende in november 2022 een handhavingsverzoek in bij de NVWA, maar deze weigert te handhaven.

Op 15 maart 2023 bericht de NVWA: “… op dit moment acht de NVWA veehouders die nog geen wolfwerende beschermingsmaatregelen genomen hebben niet in overtreding van artikel 1.6., derde lid, van het Besluit houders van dieren. Derhalve is handhaving nog niet aan de orde.”

“Wat de NVWA “acht” is slechts een mening en niet van belang,” zegt Animal Rights directeur Susan Hartland, “er is een wettelijke plicht tot beschermen van buiten gehouden dieren tegen roofdieren.”

Ook de andere punten die de NVWA aandraagt, raken kant noch wal. Bijvoorbeeld dat de Minister voor Natuur en Stikstof het anno 2023 niet eens is met “de geest van de wet” of dat er een “transitieperiode” in acht zou kunnen worden genomen waarin een door de wetgever ingesteld verbod niet wordt gehandhaafd. De wet biedt daar geen grondslag voor en dat is ook redelijk, aangezien de wolf al sinds 2015 (!) in Nederland verblijft en BIJ12 een preventiekit heeft samengesteld die predatie door de wolf voorkomt of in elk geval sterk beperkt, zolang de instructies maar worden opgevolgd.

De NVWA stelt ook in haar besluit dat er tijd nodig is om antwoorden te krijgen op de vragen in welke omstandigheden bescherming en welke beschermingsmaatregelen tegen de wolf van houders verlangd kunnen worden. Onzin natuurlijk: elke keer dat een gehouden dier door zijn houder niet voldoende tegen roofdieren is beschermd, wordt door de houder een overtreding begaan.

Verder verwijst de NVWA naar de schadevergoedingen. Een eventueel recht op vergoeding van de schade is echter van een heel andere orde dan de plicht om gehouden dieren te beschermen tegen prooidieren. De eerste regeling richt zich namelijk op het beschermen van de financiële belangen van dierenhouders en de tweede heeft het beschermen van de gezondheid en het leven van gehouden dieren als oogmerk. Het staat de provincie vrij om de schade van de schapenhouder ruim te vergoeden, maar het staat de minister niet vrij om zijn overtredingen van de wet door de vingers te zien. De NVWA dient alsnog handhavend op te treden.

Door de duidelijke en directe weigering van de NVWA om haar wettelijke (beginsel)plicht tot handhaving uit te voeren, vergroot de NVWA willens en wetens de kans dat de wolf opnieuw toeslaat bij deze schapenhouder.

Daarnaast geeft de NVWA een verkeerd signaal naar andere dierenhouders door geen consequenties te laten volgen uit het, nota bene herhaaldelijk, overtreden van de wet.

Het feit dat BIJ12 tot nu toe alle ‘schade’ die wordt geleden door wolven vergoedt, zorgt ervoor dat er geen enkele prikkel voor de schapenhouder is om aan de verplichting tot het beschermen van zijn dieren tegen roofdieren te voldoen.

Dit houdt niet alleen een problematische situatie in stand, maar verergert deze zelfs: doordat de wolf leert dat hij of zij gemakkelijk gehouden dieren kan verschalken zal een wolf steeds vaker toeslaan bij gehouden dieren in plaats van zich te richten op wilde dieren (en dat ook de welpen leren).

Door schapenhouders niet verantwoordelijk te houden voor het falen in de uitvoering van hun wettelijke beschermingsplicht - zodat leerervaring voorkomen kan worden - werkt de NVWA de demonisering van deze beschermde diersoort in de hand. Er wordt nu immers naar de wolf gewezen.

Zo roept de partner van schapenhouder Worst, een BBB Statenlid, op tot een nulstand van de wolf, hetgeen op grond van de Habitatrichtlijn strikt verboden is. In heel Nederland wordt de wolf inmiddels gedemoniseerd en er lijkt zelfs al sprake te zijn van eigenrichting door stropen.

Kortom: niets doen is niet alleen onwettig, maar verhoogt ook in rap tempo het risico op steeds meer dode schapen – zoals wel blijkt uit de herhaalde predaties bij de schapenhouder in kwestie – en voedt het maatschappelijke en politieke spanningsveld waarin de wolf steeds meer wordt gedemoniseerd. Het is daarom noodzakelijk dat de NVWA zo spoedig mogelijk alsnog handhavend optreedt tegen de overtredingen door de schapenhouder. Immers, gehouden dieren, die geen kant op kunnen, dienen door de houder te worden beschermd. De wet is daar glashelder over.

Animal Rights diende bezwaar in tegen het besluit van de NVWA om niet te handhaven. Het standpunt van de NVWA lijkt Animal Rights onhoudbaar, omdat het overduidelijk in strijd is met de wet.

Omdat Worst herhaaldelijk in overtreding gaat en blijft gaan en de NVWA weigert te handhaven heeft Animal Rights een verzoek om een voorlopige voorziening ingediend bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven.

Animal Rights vraagt de rechtbank om het besluit van de NVWA om niet te handhaven te schorsen en de NVWA op te dragen de schapenhouder een last onder bestuursdwang op te leggen. Deze last moet verwijzen naar het treffen van effectieve en doeltreffende maatregelen om te voorkomen dat de schapen van de schapenhouder wederom slachtoffer worden van predatie door de wolf.

Een zittingsdatum is inmiddels vastgesteld op 23 mei om 11:00.

Het verweer van de NVWA is zwak en men speelt woordspelletjes. De bescherming van dieren die buiten worden gehouden zou niet absoluut zijn, maar zo nodig en voor zover mogelijk moeten plaatsvinden. Dat het nodig is, spreekt vanzelf, gehouden dieren worden immers aangevallen. De zinssnede ‘voor zover mogelijk’ komt uit de EU richtlijn 98/95/EG maar is in het Nederlandse Besluit houders van dieren (Artikel 1.6, derde lid) weggelaten.

De conclusie van de NVWA is dat “gelet op de huidige stand van zaken - het is nog niet duidelijk welke maatregelen effectief werken tegen aanvallen van wolven - is het niet mogelijk om te handhaven …"

“Er zijn natuurlijk plekken op deze wereld waar de wolf nooit weg is geweest en mens en wolf al millennia samenleven,” geeft Hartland aan, “maar de NVWA houdt zich liever dom. Animal Rights ziet dit als een uitvlucht en vermoedt dat NVWA en LNV vooral bang zijn voor ‘tractor-terreur’ van de veeboeren.”