DIERPROEVEN OP VISSEN

Vanuit het oogpunt van de proefdiernemer bieden vissen eenvoudigere systemen voor het uitoefenen van hun wetenschappelijk nieuwsgierigheid. Omdat vissen klein, goedkoop en relatief gemakkelijk te huisvesten zijn, zijn ze voor veel wetenschappers een 'handig' proefdier geworden. Daarnaast kijken wetenschappers steeds meer naar vissen als alternatief voor studies die meer traditioneel gebruik maken van muizen en ratten, waardoor in theorie de kosten voor dieren worden verlaagd door gebruik te maken van een 'lagere soort'.

De zebravis is 'het proefdier bij uitstek' geworden voor proefdiernemers. ¹ Omdat zebravisembryo's doorzichtig zijn, zich buiten de moeder ontwikkelen en snel groeien, worden ze vaak gebruikt om de ontwikkeling van gewervelde dieren en de fysiologie te bestuderen. Tot een leeftijd van vijf dagen vallen de vissenlarfjes bovendien niet onder de proefdierwet omdat ze niet gevoerd hoeven te worden, waardoor aan het onderzoek tot dat moment geen commissie dierproeven te pas komt. ²

Wetenschappers creëren steeds vaker gemuteerde zebravisjes om genen te identificeren die essentieel zijn voor een normale ontwikkeling.¹

Teken onze petitie: Stop genetische modificatie van dieren

Vissen (vooral zebravissen) worden ook gebruikt bij milieutoxiciteitsonderzoek om de effecten van blootstelling aan chemicaliën of vervuiling in het milieu te meten. Dat wordt gedaan in zogenoemd giftighiedsexperimenten. Op dezelfde manier worden vissen ook gebruikt als schildwachten van milieuvervuiling.

De REACH-verordening vereist resultaten uit dierproeven om de veiligheid van chemische stoffen voor de gezondheid van mens en milieu te waarborgen. Op tien jaar tijd werden door REACH miljoenen dieren gebruikt in akelige en dodelijke giftigheidsexperimenten. Daarmee is REACH het grootste dierproefprogramma ter wereld.

Lees ook: REACH is het grootste dierproefprogramma ter wereld

Ernaast worden vissen ook in proefdieronderzoek naar vismigratie, en voor de optimalisatie van de visvangst en de dierlijke productie in aquacultuur ingezet.

Nederland

• Vissen worden ingedeeld in 1) zebravissen en 2) overige vissen. Onderzoekers mogen in de aankomende jaren maar liefst 547.047 vissen gebruiken in pijnlijke en dodelijke dierproeven.¹ Dat zijn bijna 100.000 vissen meer dan de 452.301 die in 2017 werden vergund. Vooral zebravissen hebben het zwaar te verduren: terwijl in 2017 maximal 74.908 zebravissen vergund werden, was het in 2018 een belachelijk hoog aantal van 426.766.

Opgelet: Deze cijfers zijn het maximaal aantal proefdieren vergund in dierproefprojecten voor een looptijd van vijf jaar. Deze cijfers bevatten ook de kweekdieren en proefideren op overschot die niet in een dierproef worden gebruikt.

• In 2018 werden 45.221 vissen effectief gebruikt in dierproeven.² In 2018 werden daarvan 19.935 dierproeven op zebravissen uitgevoerd. Dit zijn er ruim 4.000 meer dan in 2016 toen er 15.804 experimenten op zebravissen werden gedaan. De forse piek van 52.024 dierproeven op zebravissen in 2017 valt te verwijten aan de laaste registratie deadline van dierproeven onder REACH in mei 2018 waarvoor er ontzettend veel giftigheidsexperimenten uitgevoerd werden.

• Het aantal ‘overige vissen’ (alle vissen behalve van zebravissen) dat jaarlijks in dierproeven wordt gebruikt, blijft de voorbije jaren maar stijgen voor Nederlandse dierproeven (2016: 12.942, 2017: 15.887, 2018: 25.286).³ De stijging bij ‘overige vissen’ is terug te voeren op onderzoek naar vismigratie in nieuwe onderzoeksprojecten naar het effect van zandsuppleties en naar de selectiviteit van vistuigen in de bodemvisserij en voor de optimalisatie van de dierlijke productie in aquacultuur.

België

• In België werden over het jaar 2018 alleen al 25.904 zebravissen en 28.939 'andere vissen' in experimenten gebruikt.⁴ Dat willen zeggen dat 2018 in België 10% van alle dierproeven op vissen zijn uitgevoerd.

• Er was een afname in het gebruik van zebravissen ten opzichte van 2016 (30,47%) en ten opzichte van 2017 (8,9%). De daling in het gebruik van zebravissen ten opzichte van 2017 kan deels verklaard worden door het feit dat een aantal grote projecten, waarvoor meer proefdieren nodig waren, in 2017 afliepen.⁵

• Het gebruik van 'andere vissen' steeg echter met 15,92% ten opzichte van 2016 (en met 20,45% ten opzichte van 2017). De toename in 2018 is onder andere het gevolg van een toenemend gebruik van larven van Noordzeetong (onderzoek dat in 2017 tijdelijk werd stopgezet en in 2018 opnieuw werd opgestart) en het gebruik van vis in het onderzoek naar de impact van axiale stromingspompen.⁶

Proediernemers beschouwen het gebruik van vissen als een alternatief voor het gebruik van zoogdieren, omdat ze zo klein en goedkoop zijn en het argument gebruiken dat vissen minder pijn kunnen lijden dan andere soorten zoals zoogdieren. Deze feiten zijn vooral verontrustend gezien het diepgaande vermogen van deze slimme, sociale dieren om pijn en lijden te voelen. De wetenschappelijke bewijzen zijn vrij duidelijk: Vissen voelen pijn! Anatomisch, fysiologisch en biologisch is het pijnsysteem bij vissen vrijwel hetzelfde als bij vogels en zoogdieren, inclusieve de mens.¹ Vissen zijn dus geen 'lagere' soort en daarom moet de nadruk worden gelegd op de ontwikkeling van alternatieven die het gebruik van alle dieren volledig vervangen.

Animal Rights is principieel tegenstander van alle dierproeven. Als we geen mensen zonder hun toestemming willen gebruiken als proefobjecten, dan geldt dit universeel voor alle levende wezens. Elk dier is een individu met recht op leven en welzijn, ongeacht nut of noodzaak voor de mens.

Daarom roept Animal Rights de regering op om de onderzoeksbudgetten te investeren in de ontwikkeling van alternatieve methoden die een beschaafde samenleving waardig zijn. Animal Rights eist dan ook dat de overheid het financieren van alle experimenten stopzet. Met ons nieuwste project Animal Free Science willen we de verandering stimuleren om dierproeven te vervangen door proefdiervrije onderzoeksmethoden met een directe toepassing voor de mens.