Zes vragen en antwoorden over wolven

Nederland is één van de laatste landen in West-Europa waar herkolonisatie door wolven plaatsvindt. De wolf heeft zelf besloten terug te keren en in 2019 zijn er op de Veluwe vijf welpen geboren. De eerste belangrijke conclusie is dat de wolf vindt dat hij hier kan leven: anders was hij hier niet. Inmiddels zijn er twee wolventerritoria op de Veluwe. Wolven zijn een internationaal en Europees beschermde soort, waarvoor ook Nederland verplichtingen heeft. Wolven zijn cultuurvolgers die in verschillende soorten landschappen kunnen leven.

West-Europese wolvengebieden zijn gemiddeld 150 tot 200 vierkante km2 groot.¹ De grootte van het territorium wordt vooral beïnvloed door de beschikbaarheid van prooidieren.² De voornaamste prooien van wolven zijn herten, reeën en wilde zwijnen.³ Daarnaast moeten er voldoende rust- en schuilgebieden aanwezig zijn waar wolven niet of weinig gestoord worden. Een studie uit 2012 toonde aan dat er (nog steeds) genoeg plekken in Nederland zijn die aan deze voorwaarden voldoen.⁴ Deze gebieden liggen vooral in het oosten en midden van het land. Volgens deze studie zou er ruimte zijn voor enkele tientallen roedels wolven.

In de eerste plaats is het belangrijk om te stil te staan bij het feit dat wolven buiten de landsgrenzen houden onmogelijk is. Er zijn gevestigde roedels in Frankrijk en Duitsland. Rondtrekkende wolven kunnen wel 1.000 kilometer afleggen op zoek naar een partner en leefgebied.¹ De enige mogelijke manier om wolven buiten Nederland te houden is door ons land volledig te omheinen óf door alle wolven in West-Europa uit te roeien. Dat wil hopelijk niemand.

Roofdieren “bestrijden” om het evenwicht in de natuur te bewaren, zoals mensen dat graag noemen, is nooit noodzakelijk. De meeste roofdieren zijn samen met hun prooisoorten geëvolueerd. Een roedel wolven zal zijn territorium verdedigen tegen andere wolven. Als er geen geschikt leefgebied, prooidieren of een partner te vinden zijn trekt de wolf weg om zijn geluk elders te beproeven. De wolf heeft wel een andere vijand: automobilisten. Het belangrijkste gevaar voor wolvenlevens in West-Europa is verkeer.² Ook in Nederland is op de Noord-Veluwe een jonge wolf doodgereden. Vermoedelijk één van de vijf welpen die daar eerder geboren zijn.³

Jagen is natuurlijk gedrag van een wolf. Net als het doden van meer prooidieren dan hij op dat moment nodig heeft. In de natuur is het maar zelden mogelijk om meerdere dieren vlak na elkaar te doden. Doet zo’n buitenkansje zich voor dan doodt een wolf wat hij kan. Hij komt op een later moment terug om van de karkassen te eten. Daarnaast kan een wolf, in een schapenweide waar alle schapen heen en weer vliegen, niet rustig eten. Zijn jachtinstinct wordt steeds opnieuw aangewakkerd door de bewegende dieren.¹ Hetzelfde gedrag wordt waargenomen bij een vos of marterachtige in een kippenren. Het is belangrijk om vee niet op een presenteerblaadje als snack aan te bieden. Als er niks te halen valt zal een wolf niet blijven rondhangen.

De reactie van sommige veehouders is vergelijkbaar met de reactie van een aantal eeuwen geleden: de wolf hoort hier niet en moet verdwijnen. Al in 2018, voor alle berichtgeving over de wolf in Brabant, riep LTO Schapenhouderij op tot het doodschieten van wolven.¹ Ze hadden zich beter kunnen richten op voorlichting en preventie ten opzichte van de bescherming van vee.

Uit buitenlands onderzoek blijkt dat schade aan landbouwhuisdieren niet zozeer samenhangt met het aantal wolven of het aantal landbouwhuisdieren, maar vooral met de inzet en effectiviteit van preventieve maatregelen. Als tijdelijke oplossing kunnen zogeheten fladderlinten gebruikt worden. Ze werken tijdelijk, maar zijn goed in te zetten als er snel gereageerd moet worden. De inzet van elektrische rasters, kuddewaakhonden, de dieren ’s nachts op stal zetten of binnen een kleinere veilige nachtweide houden, blijken effectieve maatregelen te zijn.² Animal Rights is geen voorstander van het gebruik van kuddewaakhonden.

Hierboven werd al aangegeven dat een gevestigde wolf vooral reeën, herten en wilde zwijnen eet. In 2018 werden er in heel Nederland 15.737 reeën, 1.209 edelherten, 4.553 everzwijnen, 80.141 hazen en 25.535 konijnen doodgeschoten.¹ Het is zelfs voor meerdere roedels wolven onmogelijk net zoveel wilde dieren te doden als mensen doen.

Voordat je bang wordt voor een wolf kan je beter je auto laten staan, want je zal eerder gewond raken door een auto-ongeluk dan door een wolf. “De angst voor wolven is biologisch geprogrammeerd. Net als de angst voor spinnen en slangen. Dat betekent dat we deze angsten gemakkelijk verwerven. We hoeven alleen maar te kijken hoe iemand anders bang is.”, zegt evolutiepsycholoog Harald Euder.¹

Onder natuurlijke omstandigheden zal een wolf een mens niet aanvallen. Door eeuwenlange vervolging heeft de wolf geleerd om mensen te mijden. De belangrijkste reden dat wolven (in het verleden) mensen aanvielen was hondsdolheid. In West-Europa komt hondsdolheid vrijwel niet meer voor. Ondanks dat de aantallen wolven in Europa en Noord-Amerika toenemen is het risico op een aanval door wolven ontzettend laag.² "Onder natuurlijke omstandigheden zal een wolf een mens niet aanvallen. In Duitsland waar de wolf sinds 20 jaar leeft in dichtbevolkte gebieden is dit bijvoorbeeld nog nooit aan de orde geweest. In de rest van Europa ook niet overigens. Op de Lunenburgerheide in Duitsland leven wolvenroedels zelfs in goede harmonie samen met bewoners. Op de drukbefietste route zien scholieren soms wolven, maar deze blijven op afstand. De wolf is van nature mensenschuw, dat moeten we zo houden.”, aldus roofdierexpert Dick Klees.³ Samenleven met grote roofdieren vereist vanzelfsprekend een klein beetje extra waakzaamheid.