De ‘verrijkte kooi’ voor legkippen is verboden

Omdat leghennen ongeveer anderhalf jaar in leven worden gehouden, moet, om per 1 januari aan dit verbod te voldoen, dat ruim van te voren gepland zijn. Maart dit jaar waren er volgens de Rijksdienst voor ondernemend Nederland (RVO) nog 11 pluimveehouderijen waar ongeveer 1 miljoen hennen in verrijkte kooien zaten. Meer dan de helft van de bedrijven (7) bevonden zich in Zuid Nederland. Oktober 2019 waren er volgens Landbouwminister Schouten nog 14 bedrijven met verrijkte kooien.

In mei 2020 stuurde het Controle Orgaan Kwaliteits Zaken (COKZ), de Nederlandse autoriteit op het gebied van de controle van zuivel, pluimvee en eieren, een waarschuwingsbrief rond: ¹

"Aangezien al geruime tijd bekend is dat verrijkte kooihuisvesting met ingang van 1 januari a.s. is verboden, zal geen sprake zijn van een overgangstermijn. Ook zal geen ontheffing worden verleend om dieren die in de loop van 2020 zijn opgezet in verrijkte kooien, als zodanig de hele ronde te laten uitzitten. Wat wel mogelijk is, is dat een verrijkte kooihuisvesting in 2020 wordt omgebouwd naar koloniehuisvesting. In dat geval mag deze tot 31 december 2020 nog als verrijkte kooi worden gebruikt, maar wordt het vanaf 1 januari 2021 koloniehuisvesting. Voorwaarde hierbij is dat de huisvesting dan uiterlijk per 1 januari 2021 dient te voldoen aan alle eisen die worden gesteld aan koloniehuisvesting. We willen u er middels deze circulaire op wijzen dat wanneer na 31 december 2020 tijdens een bezoek aan uw bedrijf wordt geconstateerd dat de huisvesting niet voldoet aan de dan minimale gestelde eisen van artikel 2.71 van het Besluit houders van dieren, hierop zal worden gehandhaafd. In de handhaving zal gebruik worden gemaakt van bestuursrecht en strafrecht. Indien u inmiddels geen gebruik meer maakt van verrijkte kooihuisvesting verzoeken wij u dit aan ons door te geven..."

In de verrijkte kooi heeft een kip theoretisch iets meer dan een A4-tje ruimte (750 cm2), een zitstok (15 cm/kip), strooisel en een legnest. Voor het strooisel en het legnest bestaan geen verplichte minimale afmetingen. Afhankelijk van de kooi kan de groepsgrootte variëren van 10 tot 60 kippen per kooi, maar de ruimte per kip blijft hetzelfde.

Er wordt maar zelden daadwerkelijk strooisel materiaal aangeboden, omdat dit voor stof zorgt en de verstrekking arbeidsintensief is. “Zelfs waar de ‘verrijkte’ kooien voldoen aan de eisen van de Wet, voldoen ze niet aan de fundamentele, natuurlijke behoeftes van de dieren,” geeft Vermeulen aan.

Zelfs als dit verbod blijkt te worden nageleefd, blijven er in Nederland nog altijd bijna drie en een half miljoen leghennen veroordeeld tot een leven opeengepropt achter tralies. De zogenaamde koloniekooi, met net weer een fractie meer ruimte, is nog op 29 bedrijven in gebruik en minister Schouten weigert deze te verbieden.

Met de koloniekooi volgde Nederland het voorbeeld van Duitsland, waar als alternatief en opvolger voor de kale legbatterij de zogenaamde ‘Kleingruppenhaltung’ werd ontwikkeld. Nederland, een groot exporteur van eieren naar Duitsland, nam deze norm over onder de naam koloniehuisvesting. In 2015 besloot Duitsland de Kleingruppenhaltung per 2025 te verbieden in verband met het grote dierenleed, maar Nederland volgde dit voorbeeld niet.

“Aangezien de uitvoering van de koloniekooi en de verrijkte kooi nauwelijks van elkaar verschillen en het welzijn van de leghen vergelijkbaar is, is het niet houdbaar het verbod enkel te laten gelden voor het houden van leghennen in verrijkte kooisystemen en het huisvesten van leghennen in koloniekooien nog voor onbepaalde tijd toe te staan,” zegt Vermeulen.

Het wetenschappelijk panel van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) stelt dat het zoeken naar voedsel, nestbouw, stofbaden en het op stok gaan ‘hoge prioriteit gedragingen’ voor de kip zijn. Wanneer het dier gehinderd wordt in dit gedrag is er sprake van sterk verminderd welzijn. Zelfs als aan alle regels voor kooihuisvesting voldaan wordt, is er geen mogelijkheid om een nest te bouwen in een 'legnest,' is er geen stofbad mogelijk op een plastic matje met wat strooisel, laat een gaasbodem geen scharrelgedrag toe, kan een hen niet zonnebaden onder kunstlicht en bieden de zitstokken geen gevoel van veiligheid.

Op 8 december 2020 wordt een motie ¹ van Kamerlid Moorlag (PvdA) aangenomen: “De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende dat een deel van de kippen in Nederland nog in kooien wordt gehouden; verzoekt de regering, het houden van kippen in kooien zo snel mogelijk uit te faseren, en gaat over tot de orde van de dag.” Het valt nog te bezien of minister Schouten deze motie uit zal voeren.

Nu, ruim 20 jaar nadat de Europese Unie een verbod op legbatterijkooien heeft aangenomen, gedreven door de vraag van diervriendelijke consumenten en veranderende maatschappelijke verwachtingen, zou het passend zijn als Nederland, in navolging van die andere landen, stopt met het houden van kippen in kooisystemen.

De sector denkt daar natuurlijk anders over. Zij hebben geen boodschap aan dierenleed en zijn alleen geïnteresseerd in marktwerking. Op dinsdag 16 februari sturen ze een brief naar minister Schouten. ² De Nederlandse Vakbond Pluimveehouders (NVP) pleit daarin voor behoud van koloniehuisvesting onder meer omdat de markvraag naar kooi-eieren in de EU groot is. Import van eieren uit traditionele legbatterijen van buiten de EU is toegestaan. Voor de ei verwerkende voedingsbedrijven is de inkoopprijs nog steeds een belangrijke factor, aldus de NVP. De beelden die dierenrechten organisaties tonen van kooihuisvesting geven echter geen reëel beeld van koloniehuisvesting, stelt de NVP. LTO/NOP is evenals de NVP ook tegen wetgeving om koloniehuisvesting voor leghennen in Nederland te verbieden. Toenmalig LTO/NOP-voorzitter Eric Hubers vindt dat de markt zijn werk moet doen en leghennenhouders zelf moeten kunnen bepalen wanneer ze omschakelen. Dat zei hij in januari 2019. ³

Op 21 januari dient de PvdD Kamervragen in over verrijkte kooien: ¹

Schriftelijke vragen van het lid Wassenberg (Partij voor de Dieren) aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over het verbod op verrijkte kooien voor leghennen

Kunt u bevestigen dat het, veertien jaar na de aangenomen motie Thieme, sinds 1 januari 2021 eindelijk verboden is om leghennen te houden in zogenaamde ‘verrijkte kooien’, waarin de dieren nauwelijks meer dan 1 a4-tje ruimte en een zitstok van 15 centimeter per kip hebben?

Kunt u bevestigen dat in 2018 meer dan zes miljoen dieren (6.234.000 leghennen, exclusief opfokleghennen) nog in verrijkte kooien moesten leven?

Kunt u bevestigen dat er in 2019 nog 14 bedrijven waren die leghennen hielden in verrijkte kooien?

Kunt u garanderen dat in de Nederlandse pluimveehouderij op 1 januari 2021 geen enkele kip meer haar leven hoeft te slijten in een verrijkte kooi? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke wijze laat u dit controleren?

Klopt het dat u niet de NVWA laat handhaven op het verbod op verrijkte kooien, maar dat u dit overlaat aan de private organisatie COKZ (Stichting Controle Orgaan Kwaliteits Zaken)? Zo ja, waarom? Zo nee, hoe zit het dan?

Zijn alle bedrijven met verrijkte kooien inmiddels al gecontroleerd en hoe houdt u als minister hier zicht op?
Kunt u deze vragen één voor één en binnen de gebruikelijke termijn beantwoorden?

10 februari verstuurt het ministerie van LNV een uitstelbrief beantwoording Kamervragen over het verbod op verrijkte kooien. "De reden van het uitstel is het feit dat voor de afstemming van de beantwoording van de vragen met de toezichthouders meer tijd nodig is." ² Misschien was de NVWA vergeten dat ze dit moesten gaan controleren?