Partij voor de Dieren: “Varkensbaron Straathof moet weg uit Flevoland”

De Statenfractie van de Partij voor de Dieren heeft het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Flevoland schriftelijke vragen ¹ gesteld betreffende een varkenshouderij van Sebava bv aan te Creil. Eerder deed de Brabantse fractie hetzelfde in hun provincie over het Sebava bedrijf in Lierop.

In Creil staat een varkensbedrijf van ondernemer Straathof (Sebava bv). Straathof heeft een Wet natuurbescherming-vergunning aangevraagd voor de bedrijfslocatie in Creil. Daarnaast is er een milieuvergunning (Omgevingsverguning) aangevraagd. Op deze locatie worden op dit moment meer dan 20.000 varkens in een varkensflat gehouden, terwijl het bedrijf hiertoe momenteel geen onderliggende Wnbvergunning heeft. Tevens is op 12 november een handhavingsverzoek ingediend door Coöperatie Mobilisation for the Environment U.A. (MOB) voor de locatie in Creil wegens het ontbreken van een geldige Wnbvergunning.

Ten tijde van de beantwoording van de technische vragen (17 december 2020) was dit verzoek nog niet ingewilligd, terwijl de varkenshouder geen juridische basis lijkt te hebben voor zijn onderneming.

Wij hebben hierover enkele vragen.

1 Bent u ermee bekend dat deze ‘varkensbaron’ in Duitsland een beroepsverbod heeft gekregen wegens ernstige dierenmishandeling, waarna hij zijn stallen in Duitsland heeft verkocht en nu in Nederland zijn bedrijf uitbreidt met megastallen? Bent u ermee bekend dat een van zijn bekendste megastallen ‘Knorhof’ was, waar in 2017 door een brand 20.000 varkens omkwamen? Bent u ermee bekend dat de NVWA ook in Nederland herhaaldelijk ernstige dierenwelzijnsovertredingen heeft geconstateerd? Keurt u deze praktijken af? Zo nee, waarom niet?

2 Heeft het feit dat deze ondernemer zich blijkbaar niet aan de geldende regels wenst te houden invloed op eventuele vergunningverlening en/of (de mate van) controle op het voldoen aan vergunningsvoorwaarden in de toekomst? Zo nee, waarom niet?

3 Aangezien het hier gaat om een ondernemer waarbij de NVWA eerder meermaals dierenwelzijnsovertredingen heeft geconstateerd, en op deze locatie zonder vergunning dieren worden gehouden; bent u bereid de NVWA te verzoeken deze locatie te controleren? Zo nee, waarom niet?

4 Is er inmiddels een handhavingstraject in gang gezet? Zo ja, wat is de stand van zaken? Zo nee, waarom niet en bent u bereid in deze situatie te handhaven?

5 Bent u met ons van mening dat, gezien de uitgebreide geschiedenis van overtredingen van deze varkensbaron, en gezien het feit dat we hier te maken hebben met een grootschalige ondernemer met veel bedrijfslocaties, waarvan aangenomen mag worden dat deze bekend is met de vergunningsvereisten, dat er in dit geval sprake is van calculerend gedrag en dat er voor zwaardere maatregelen gekozen dient te worden? Zo ja, gaat u inzetten op zware maatregelen? Zo nee, waarom niet?

Volgens onze fractie gaat het gedrag van deze ondernemer lijnrecht in tegen de verduurzamingstransitie van de Flevolandse landbouw. Zonder overtreders is deze verduurzamingsopgave al groot, dus in het belang van het vertrouwen in de overheid en de landbouwsector moeten we niet terughoudend zijn in het optreden tegen dit soort illegale praktijken.

6 Bent u het met ons eens dat een varkensbaron als deze, die in Duitsland al een beroepsverbod wegens ernstige dierenmishandeling heeft, in Nederland herhaaldelijk ernstige dierenwelzijnsovertredingen heeft begaan, een smet is op het positieve imago dat de provincie Flevoland wil creëren als toekomstbestendige landbouwprovincie? Zo nee, waarom niet?

7 Bent u het met ons eens dat een veehouderij die nu in Flevoland illegaal dieren houdt, willens en wetens zo lang in overtreding is geweest, op grote schaal stikstof, fijnstof en ammoniak uitstoot met zijn megastal en zo negatieve invloed heeft op de biodiversiteit, natuur en luchtkwaliteit van onze provincie, niet past bij de doelstelling van een duurzame landbouwprovincie waarin “de agrarische sector wordt gestimuleerd om stappen te zetten richting kringlooplandbouw, met de nadruk op […] minder belasting van klimaat, natuur en milieu?” Zo ja, bent u bereid om alle middelen die u ter beschikking heeft, in te zetten om deze ondernemer uit Flevoland te weren? Zo nee, waarom niet?

Uit de antwoorden op 9 februari blijkt dat er de afgelopen jaren op grond van Wet Milieubeheer controles zijn uitgevoerd op het aantal dieren en de toegepaste stalsystemen. Begin 2020 bleek een biowasser niet goed te functioneren. Na het versturen van een concept last onder dwangsom is de overtreding ongedaan gemaakt. De Omgevingsdienst Flevoland & Gooi en Vechtstreek (OFGV) zag tijdens deze inspecties geen aanleiding om de NVWA te verzoeken een dierenwelzijnsinspectie uit te voeren.

Uiterlijk 23 februari zal er een besluit worden genomen op het handhavingsverzoek van MOB, maar OFGV ziet concreet zicht op legalisatie van de PAS-melding.

De termijn van 23 februari verstrijkt echter zonder dat er een besluit op handhaving word genomen en Mobilisation stelt de provincie Flevoland in gebreke.

Op 16 februari worden er ook Kamervragen gesteld, ¹ die op 24 maart beantwoord worden:

Vragen van het lid Wassenberg (Partij voor de Dieren) aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over plannen voor legalisering door provincies van twee illegale megastallen van varkensindustrieel Straathof

1 Is u bekend dat op dit moment twee provincies, te weten Noord-Brabant en Flevoland, twee illegaal in bedrijf zijnde megastallen met in totaal circa 35.000 varkens van de beruchte varkensindustrieel Straathof (Sebava B.V.) aan het legaliseren zijn, door de ontbrekende Wet natuurbeschermingsvergunningen (Wnb) alsnog te verlenen?

Ik weet dat er bij de provincie Noord-Brabant van deze ondernemer een aanvraag in behandeling is voor een vergunning op basis van de Wet natuurbescherming (Wnb). Er is op 5 januari jl. een bewilligend ontwerpbesluit door het bevoegd gezag gepubliceerd. Het bedrijf in Flevoland heeft een melding gedaan onder de werking van het PAS. Op legalisering van deze situatie is uitzicht in het kader van de vergunningverlening aan de zogenoemde PAS-melders, waar provincies en Rijk samen aan werken (Kamerstuk 35 334, nr. 25).

2 Hoe beoordeelt u deze legalisering van de varkenshouderijen in de gemeenten Someren (Noord-Brabant) en Noordoostpolder (Flevoland), in het licht van de regelingen die door u zijn opgetuigd om (varkens)bedrijven juist op te kopen om de stikstofcrisis, maar ook stank van varkenshouderijen aan te pakken?

Een veehouder die door wil gaan en die niet deelneemt aan een regeling voor de beëindiging of opkoop van veehouderij, en zijn bedrijf aan wil passen of uitbreiden, kan dat binnen de geldende juridische kaders doen. Ten aanzien van PAS-melders hebben Rijk en bevoegd gezagen geoordeeld dat ze een verantwoordelijkheid hebben om in een Wnb-vergunning te voorzien.

De regelingen voor de beëindiging of opkoop van veehouderijen werken op basis van vrijwilligheid, de keuze om hieraan deel te nemen is aan de betrokken veehouder. Als een veehouder deelneemt aan een dergelijke regeling dan is hij of zij gebonden aan de subsidievoorwaarden van de betreffende regeling. De subsidieregeling sanering varkenshouderijen, die gericht is op het terugdringen van geurhinder, is inmiddels gesloten voor deelname.

3 Is het juridisch mogelijk dat varkenshouder Straathof zich - na mogelijke legalisering – voor deze twee locaties inschrijft voor een beëindigingsregeling?

Voorzien is in een Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv) die openstaat voor subsidieaanvragen door melkvee-, pluimvee- en varkenshouders in heel Nederland. Iedere aanvraag zal daarbij getoetst worden op de subsidievoorwaarden.

Het antwoord is dus 'Ja!' We zien dat nog niet zo snel daadwerkelijk gebeuren, maar het toont wel de absurditeit van het beleid aan.

4 Kunt u uiteenzetten waar de provincies de benodigde stikstofruimte vandaan gaan halen voor deze twee legaliseringen, van respectievelijk circa 15.000 varkens in Flevoland en 20.000 in Noord-Brabant?

Als er bij een aanvraag voor een Wnb-vergunning mitigerende maatregelen genomen moeten worden om negatieve effecten op Natura 2000-gebieden te voorkomen moet de aanvrager deze in principe zelf verzorgen. Ten aanzien van PAS-melders hebben Rijk en bevoegde gezagen geoordeeld dat zij een verantwoordelijkheid hebben om de betrokken activiteiten te vergunnen. Voor zover er mitigerende maatregelen nodig zijn om PAS-melders een vergunning te kunnen verstrekken komt de ruimte daarvoor uit bronmaatregelen die door het Rijk uitgevoerd of bekostigd worden.

Minister Schouten ontwijkt de vraag dus. Het is niet duidelijk waar de stikstofruimte vandaan moet komen.

5 Erkent u dat het legaliseren van deze twee megastallen met ruimte voor in totaal 35.000 varkens betekent dat op andere plekken flinke extra maatregelen moeten worden genomen om stikstofuitstoot te reduceren?

Allereerst moet bepaald worden of er mitigerende maatregelen nodig zijn om een vergunning te verstrekken. De nog te mitigeren stikstofdepositie van een activiteit op stikstofgevoelige habitat in een Natura 2000-gebied hangt af van een groot aantal factoren, zoals onder andere het aantal dieren, het gebruikte staltype en de afstand tot het Natura 2000-gebied. Er zijn hier emissiebeperkende stalsystemen gebruikt en er is afstand tot het meest nabije Natura 2000-gebied. Voor zover ik nu kan overzien is hier geen sprake van piekbelasters.

Of "emissiebeperkende stalsystemen" nog als excuus gelden is sinds een voorzieningenrechter in de tweede week van maart een natuurvergunning in Friesland vernietigde nog maar zeer de vraag.

6 Deelt u, in het licht van de stikstofcrisis, de mening dat het, naast het uitkopen van veehouderijen, (kosten)efficiënter is om illegale veehouderijen als overheid niet te legaliseren? Zo ja, bent u bereid hierop beleid aan te passen? Zo nee, kunt u dit toelichten?

Door de uitspraak van de Raad van State van 29 mei 2019 viel de juridische basis weg onder het doen van meldingen op basis van het PAS. Daardoor ontbreekt het de melders sinds die tijd aan de toestemming voor hun activiteit, voor zover het gaat om de stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden. Omdat deze ondernemers binnen de bestaande juridische kaders hebben gehandeld, is al snel na de uitspraak besloten dat de overheid als verantwoordelijke voor het PAS zou zorgen voor een nieuwe juridische toestemming voor de betrokken activiteiten. Hier werken mijn ministerie en de provincies momenteel aan. Verder kan een ondernemer natuurlijk zelf een vergunning aanvragen, op basis van de bestaande juridische kaders.

Ook hier ontwijkt de minister de vraag. Is het nu kostenefficiënter of niet? Het antwoord is natuurlijk 'Ja', maar daarmee zou ze het falen van haar eigen beleid toegeven.

7 Kunt u zich voorstellen dat mensen het onverteerbaar vinden dat de industriële varkenshouder Straathof, die in Duitsland een beroepsverbod opgelegd heeft gekregen vanwege ernstige dierenmishandeling en die ook in Nederland herhaaldelijk ernstige dierenwelzijnsovertredingen heeft begaan, milieuvergunningen heeft overtreden en significant meer dieren heeft gehouden dan volgens vergunningen was toegestaan, van de Nederlandse centrale en decentrale overheden alle medewerking lijkt te krijgen om zijn imperium in Nederland verder uit te breiden? Zo ja, hoe legt u dit uit?

Een beroepsverbod dat een ondernemer in een ander land is opgelegd, kan op zichzelf geen grond zijn voor het weigeren van een Wnb-vergunning die door deze ondernemer is aangevraagd of voor het behandelen van een PAS-melding. Evenmin kan het gestelde onbehoorlijke gedrag van de ondernemer jegens dieren in de beoordeling van de aanvraag van een Wnb-vergunning worden betrokken, aangezien dit aspect niet valt binnen het toetsingskader voor de beoordeling van deze aanvragen.

Het is aan het bevoegd gezag om, binnen de kaders van het toepasselijke recht, de Wnb-vergunning al dan niet af te geven. De procedure van aanvraag en afgifte van een Wnb-vergunning is omkleed met de waarborgen die de Algemene wet bestuursrecht biedt, onder meer wat betreft de bekendmaking van het besluit en de mogelijkheid van bezwaar en beroep. Een houder heeft de verantwoordelijkheid om goed voor het welzijn en de gezondheid van zijn dieren te zorgen. Indien er sprake is van overtredingen zal de overheid optreden door middel van bestuursrechtelijke handhaving, gericht op herstel, of strafrechtelijke handhaving.

Ook hier is de beroepspolitica, de bureaucraat, aan het woord. Schouten geeft geen antwoord op de vraag of ze zich kan voorstellen dat mensen dit onverteerbaar vinden...

8 Hoe vaak heeft de NVWA bedrijven van de omstreden varkenshouder Straathof gecontroleerd in de afgelopen 5 jaar? Waren deze controles onaangekondigd? Wat waren hierbij de bevindingen en welke maatregelen zijn hierbij opgelegd?

In eerder beantwoorde vragen van uw Kamer over deze varkenshouder (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019-2020, nr. 2490) is inzicht gegeven in het aantal NVWA-inspecties van Nederlandse vestigingen van deze houder, en de opgelegde sancties naar aanleiding van deze inspecties. In deze antwoorden is aangegeven dat de NVWA in de periode 2007–2018 de Nederlandse vestigingen van deze eigenaar 22 keer heeft gecontroleerd. In enkele gevallen was sprake van ernstige overtredingen, soms met ernstig verminderd dierenwelzijn tot gevolg. Tegen de geconstateerde overtredingen is bestuursrechtelijk en strafrechtelijk opgetreden. Bij her-controles bleken de geconstateerde tekortkomingen te zijn hersteld en was er geen sprake meer van overtredingen.

De laatste keer dat de NVWA een inspectie op het onderwerp dierenwelzijn bij een bedrijf van deze varkenshouder heeft uitgevoerd was in 2020. Hierbij is één overtreding geconstateerd. Daarvoor is een rapport van bevinding opgemaakt. Op basis van een rapport van bevinding kan de NVWA een bestuurlijke boete opleggen.

Animal Rights heeft al sinds februari 2020 een Wob-verzoek lopen naar de inbreuken bij de bedrijven van Straathof, maar het lukt de NVWA maar niet om die gegevens te verzamelen.

9 Zijn de naar schatting 400.000 biggen per jaar die worden gefokt en geboren bij de verschillende bedrijven van Straathof in Nederland bestemd voor de export of voor de Nederlandse markt?

Iedere varkenshouder heeft een vrije keuze over de manier waarop deze zijn varkens afzet. Daarbij heeft deze ook de mogelijkheid om de dieren naar het buitenland te transporteren. Een houder hoeft niet van te voren te bepalen of dieren in Nederland blijven of in een ander land. Het staat de varkenshouder vrij om hier per geval zijn eigen keuzes in te maken.

Het vervoer van varkens naar andere lidstaten moet voldoen aan de Europese regels voor diergezondheid en dierenwelzijn. Veehouders geven in het kader van die regels informatie over de transportbewegingen van hun dieren door aan de NVWA en RVO.nl. Gegevens over de bestemming van varkens van specifieke varkenshouderijen zijn bedrijfsgegevens waarover ik geen mededeling kan doen aan uw Kamer.

10 Is het mogelijk dat deze biggen worden ‘afgemest’ bij varkenshouderijen van Straathof in Hongarije?

Ja, dat zijn ondernemerskeuzes en iedere varkenshouderij heeft de mogelijkheid om dieren naar andere landen te transporteren. Deze ondernemer heeft dus ook de mogelijkheid om zijn biggen naar andere locaties in het buitenland te vervoeren, zolang wordt voldaan aan de regels uit de Europese transportverordening. Voor lange transporten gelden in de transportverordening aanvullende regels. Een export wordt alleen door de NVWA gecertificeerd indien aan alle voorwaarden (relevante handels- , diergezondheids- en dierenwelzijnsvoorwaarden) wordt voldaan.

11 Bent u bereid om te onderzoeken op welke wijze u het legaliseren van de twee illegale varkensbedrijven van Straathof (Sebava) door de provincies Noord-Brabant en Flevoland tegen kunt houden? Zo nee, waarom niet?

Ik ben van mening dat vergunningaanvragen en de behandeling van PAS-melder binnen de geldende juridische kaders en bestuurlijke afspraken behandeld moeten worden. Bij de behandeling van PAS-meldingen maakt onder andere een verificatie van de gedane melding deel uit van de procedure. Ik heb geen aanwijzingen dat dit in deze gevallen niet gebeurt.

12 Kunt u deze vragen één voor één en binnen de gebruikelijke termijn beantwoorden?

Ja.