Alles wat je moet weten over de vogelgriep

Sloomheid, ademhalingsproblemen, diarree en uiteindelijk sterfte: vogelgriep is een zeer besmettelijke ziekte die vooral bij 'pluimvee' en wilde vogelsoorten voorkomt. Vooral eenden, kippen en kalkoenen zijn het slachtoffer. Vogelgriep (aviaire influenza) kan zich tussen dieren verspreiden door direct contact, door de lucht of via besmet materiaal, zoals mest.¹ Het is voor vogels een afschuwelijke ziekte die veel lijden veroorzaakt.

Er bestaat een milde en een ernstige vorm van vogelgriep. Kippen die besmet zijn met de laagpathogene variant hebben lichte ziekteverschijnselen. Virussen van het type H5 of H7 kunnen zich echter aanpassen (muteren) tot een zeer ziekmakende variant; de zogenaamde hoogpathogene variant. Kippen die besmet zijn met deze variant worden zeer ernstig ziek, met tot 100% sterfte.²

Wilde (water)vogels die naar Nederland trekken om hier te overwinteren brengen het vogelgriepvirus mee. Het seizoen van besmettingen liep hierdoor doorgaans van oktober tot en met april. Nu is dat niet meer het geval: het virus is 'endemisch' geworden. Dat betekent dat het continu heerst. Besmetting van pluimvee vindt plaats via direct of indirect contact, bijvoorbeeld via uitwerpselen.¹

De intensieve pluimveehouderij is de belangrijkste bron van de gevaarlijke, hoogpathogene vogelgriepvirussen. De kans op verspreiding en mutaties groeit naarmate de dieren dichter op elkaar zitten.

Wanneer er op een bedrijf vogelgriep uitbreekt neemt de overheid maatregelen. De besmette locatie wordt 'geruimd'. Dat betekent dat alle vogels gedood worden door vergassing. Ook worden er locaties uit voorzorg 'geruimd' om verdere besmetting te voorkomen. Het gaat om locaties die in de 1 kilometerzone van een besmet bedrijf en in een gebied met veel pluimveebedrijven liggen. Of omdat ze contact hadden met een besmette locatie.¹

Sinds oktober 2021 zijn er ruim vijfduizend uitbraken in 36 Europese landen vastgesteld, iets minder dan de helft daarvan bij pluimveebedrijven, de rest bij wilde vogels. In totaal zijn er 46 miljoen vogels gedood, waarvan 3,7 miljoen in Nederland. De meeste dodingen, ruim 16 miljoen, waren in Frankrijk. Daar gaat het vooral om eenden die voor de productie van foie gras worden gehouden.²

Ook met wilde vogels gaat het slecht. In het Zeeuwse natuurgebied Waterdunen zijn duizenden dode grote sterns gevonden die zijn overleden aan gevolgen van de vogelgriep. De kolonie op Texel in natuurgebied De Petten is ook hard getroffen: van de zevenduizend grote sterns in het gebied zijn er ongeveer drieduizend dood gevonden.³

De vogelgriep is het gevaarlijkst voor vogels, maar ook zoogdieren kunnen besmet raken met het virus. Zo heeft de vogelgriep zich bij vossen aangepast aan zoogdieren. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen Bioveterinary Research (WBVR). Het onderzoeksinstituut stelde onlangs infecties met vogelgriep vast bij drie wilde vossen in Nederland.¹ Er zijn ook besmettingen van bunzingen en zeehonden bekend. Honden en katten zijn eveneens gevoelig voor vogelgriep.

Ook mensen kunnen besmet raken met varianten van het vogelgriepvirus. Dat zijn dus, net als Covid-19, zoönosen: virussen die van dieren op mens worden overgedragen. In principe is de kans klein en de ziekteverschijnselen zijn over het algemeen mild. Maar in 2013 overleed een Nederlandse dierenarts aan de gevolgen van vogelgriep en in Aziatische landen, waaronder China, zijn er meer mensen aan overleden. Ook bestaat de kans dat vogelgriepvirussen zich dusdanig muteren dat mensen wel hevige ziekteverschijnselen gaan ondervinden.

Nederland heeft de hoogste pluimveedichtheid van de Europese Unie. Volgens het CBS waren er vorig jaar alleen al zo'n 99,9 miljoen kippen in Nederland. Het vogelgriepvirus kan zich hierdoor razendsnel verspreiden. Volgens viroloog Thijs Kuiken van het Erasmus MC is op termijn de belangrijkste maatregel het aantal veebedrijven en de hoeveelheid dieren per onderneming omlaag brengen.¹

Dit adviseerde Kuiken eind vorig jaar al, toen de situatie nog lang niet zo ernstig leek als nu het geval is. Dit toont aan dat de bereidheid om de vogelgriep structureel aan te pakken nihil is. Onbegrijpelijk, vindt Animal Rights. Campagnecoördinator Anna Krijger: "Stallen worden na ruiming weer gevuld met nieuwe dieren die vervolgens weer vergast worden als er een nieuwe besmetting wordt geconstateerd. Hier moet natuurlijk direct een einde aan komen. Het is te gek voor woorden dat er in Nederland zonder slag of stoot 3,7 miljoen dieren worden afgemaakt."

Gelukkig kun je als burger en consument wel degelijk actie ondernemen, ook als de overheid het laat afweten: kies plantaardig. Draag niet bij aan het leed dat al deze dieren wordt aangedaan en koop geen kip, eend of kalkoen. Een einde aan de intensieve (pluim)veehouderij is de enige structurele en ethisch juiste oplossing.