Kende jij deze verborgen dierlijke ingrediënten al?

Een van de meest gebruikte dierlijke bindmiddelen is gelatine. Het wordt uit dierlijk slachtafval gehaald, waaronder de botten, huid en kraakbeen van varkens (soms ook van kalveren, gevogelte en snijresten van vis). Gelatine wordt gebruikt om producten bij elkaar te houden, op te laten stijven of om ze te beschermen tegen uitdroging. Hier vallen talloze producten onder zoals snoep, kauwgom, kokosbrood, toetjes, medicijnen, vruchtensappen, wijn en bier.

Venco, het bekende Nederlandse dropmerk, beweert dat ‘vervanging van gelatine onaanvaardbare structuurwijzingen tot gevolg zou hebben’.¹ Een achterhaald standpunt: er zijn tegenwoordig talloze merken die met veel succes kiezen voor veganistische alternatieven zoals pectine, Arabische gom, agar-agar en gemodificeerd zetmeel. Katja is bijna volledig overgegaan op een veganistisch assortiment!

Dierlijk bindmiddel is te herkennen in de ingrediëntenlijst als:

• Gelatine.
• E-nummer E640 ‘Glycine’: wordt gebruikt als voedingsbron voor gist en als broodverbeteraar.
• Colloïdaal proteïne (kan ook plantaardig zijn).

Lees ook: tips om eieren te vervangen!

Je hebt het misschien al voorbij zien komen in het nieuws; de EU geeft groen licht voor het gebruik van bepaalde insecten in voedsel als alternatieve eiwitbron.¹ Maar wist je dat insecten al jarenlang verwerkt worden in voedingsmiddelen? Karmijn en schellak zijn de meest bekende soorten.

Karmijn is een kleurstof die veel producten hun rode kleur geeft en is gemaakt van vrouwelijke cochenilleluizen. Deze vrouwtjes worden levend gekookt of door blootstelling aan de zon gedood.² Vervolgens worden hun schalen verbrijzeld tot een rood poeder. Voor 1 kilo karmijn zijn volgens Proveg ongeveer 140.000 cochenilleluizen nodig. Karmijn kan je terugvinden in roze muisjes, roze koeken, M&M’s, rode vruchtensap, snoep, zuiveldranken en tomatensoep. Schellak is een glansmiddel gemaakt van de afscheiding van vrouwelijke lakschildluizen uit Zuidoost-Azië. Er zijn ongeveer 50.000 tot 300.000 luizen nodig om een kilo schellak te produceren.³ Producten waar het vaak bij gebruikt wordt zijn citrusvruchten, appels, chocola, marsepein en snoep.

Dierlijk glansmiddel en kleurstof zijn te herkennen als:

• E120 Karmijn en cochenillerood (kleurstof).
• E904 Schellak (glansmiddel).

Lees ook: plantaardige kaas heeft de toekomst.

Bij de filtering van bier, wijn en vruchtensappen worden door veel makers nog producten met een dierlijke oorsprong gebruikt, zoals varkensvet, vislijm (gedroogde zwemblazen van vissen), caseïne (melkeiwit), of de bovengenoemde gelatine. Wanneer deze producten als hulpstof worden gebruikt, door bieren, wijnen en vruchtensappen te ‘klaren’ (helder maken), hoeft het van de wet niet op de ingrediëntenlijst te staan omdat het niet meer in het eindproduct wordt teruggevonden. Wil je er zeker van zijn dat er bij de productie geen varkensvet, vislijm, caseïne of gelatine is gebruikt? Neem dan contact op met de fabrikant of zoek naar een V-Label keurmerk.

Een varken wordt in Nederland niet alleen gebruikt voor haar vlees. Ze zit ook in ruim 175 andere producten verwerkt. Naast gelatine heeft varkensvet, ook wel reuzel of smout genoemd, hier een grote rol in. Het vet, voornamelijk afkomstig uit de buik van een varken, wordt bijvoorbeeld gebruikt in kaarsen, shampoo, waspoeder, tandpasta, kleurpotloden en biodiesel. In voedsel kan je varkensvet terugvinden in slagroom, tiramisu, cheesecake en als glansmiddel op drop, snoep, pepermunt en appels.

In de ingrediëntenlijst te vinden als:

• Grycerine (kan ook plantaardig zijn).
• L-cysteïne (eendenveren, of varkenshaar).
• Collageen (kan ook plantaardig zijn).
• E471 Vetzuren (kan ook plantaardig zijn).
• E472 Vetzuren (kan ook plantaardig zijn).

Als aanvulling op een gebalanceerd plantaardig dieet kan het aan te raden zijn om bepaalde supplementen te nemen. Gelukkig heeft de EU richtlijnen opgesteld om ervoor te zorgen dat supplementetiketten de inhoud nauwkeurig weergeven, inclusief de ingrediënten van dierlijke oorsprong.

Dit zijn een aantal stoffen van dierlijke oorsprong die je zou kunnen tegenkomen:

• De eerder besproken gelatine en schellak.
• Lanoline/ colecalciferol. Door wolvet met ultraviolet licht te bestralen wordt lanoline omgezet in vitamine D3.
• Omega-3 visolie.
• Lactose.

Lees ook: ook kinderen hebben geen koemelk nodig.

• E120 Karmijn.
• E542 Beendermeel (fosfaat). Beendermeel is gemaakt van dierlijke botten die zijn fijngemalen tot poeder of meel. Vaak worden hiervoor beenderen van runderen gebruikt. Het is een antiklontermiddel, emulgator en vochtbinder en komt vaak voor in voedingssupplementen. Soms wordt het gebruikt bij de productie van (riet)suiker, wat tegenwoordig in Nederland gelukkig verboden is.
• E901 Bijenwas. Werksterbijen werken hard om bijenwas te produceren om wanden te maken van de cellen waarin zij honing en stuifmeel opslaan. Vaak wordt dit product door mensen ‘verwerkt’ als glansmiddel en als basis voor kauwgom.
• E904 Schellak.
• E913 Lanoline: een vetachtig product uit schapenwol. Dit wordt gebruikt als grondstof voor kauwgom, als glansmiddel en in zoetwaren.
• E966 Lactilol: een kunstmatige zoetstof die wordt gemaakt door melksuiker, verkregen uit melkeiwit.
• E1000 Cholinezuur. Dit is een emulgator gewonnen uit rundergal. Wordt meestal gebruikt in eiwitpoeder.
• E1105 Lysozym: wordt gewonnen uit het eiwit van kippeneieren. Het behoort tot de categorie overige hulpstoffen en wordt vaak als conserveringsmiddel gebruikt bij babyvoeding, bier, voedingssupplementen en medicijnen.

We zijn bijna klaar, echt! Hier zijn nog een aantal losse producten die we willen benoemen:

• Chips: kan melk, karmijn of dierlijk vet bevatten.
• Cruesli & muesli: kan honing bevatten.
• Kroepoek: de bekendste kroepoekvariant in Nederland wordt gemaakt met garnalen.
• Taksi en Rivella: beide frisdranken bevatten melk.
• Noedels en pasta: kan ei of schaaldieren bevatten.
• Baba Ganoush: deze dip bevat soms, niet altijd, scharrelei.
• Marshmallows: bevat gelatine.
• Groentebouillon: sommige soorten bevatten lactose.
• Tapenade: vaak verwerkt met ansjovis.
• Pesto: bevat vaak parmezaanse kaas.
* Satésaus: bevat vaak ansjovis en weipoeder * Woksauzen: bij kant-en-klare kruidenpasta's en woksauzen kan het zijn dat er gefermenteerde vis in zit.

Het goed lezen van labels is dus van het grootste belang om ingrediënten van dierlijke oorsprong te identificeren. Door de groeiende vraag naar veganistische producten kiezen veel bedrijven er gelukkig wel voor om meer duidelijke labels en keurmerken te gebruiken, of een speciaal veganistisch assortiment te introduceren. Laten we samen kiezen voor een breed palet aan groenten, fruit, peulvruchten en granen (en vooruit, ook snoepjes en toetjes) zónder verborgen instinkers.