Inhoud
Olifant Buba mag van de NVWA wel circuskunstjes doen in een Hongaarse dierentuin
Animal Rights en Bite Back gingen op 30 augustus 2023 in beroep bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) in Den Haag tegen een beslissing op bezwaar van 21 juli 2023 van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).
Het gaat om het verzoek van de dierenrechtenorganisaties aan de NVWA om handhavend op te treden in verband met het verplaatsen van Afrikaanse olifant Buba door Freiwalds Menagerie Circus naar het Kimba Elefant Park in Hongarije. De NVWA wees dat verzoek op 8 augustus 2022 af, waarna Animal Rights en Bite Back bezwaar maakten. Ook dat bezwaar werd op 21 juli 2023 dus door de NVWA afgewezen waarna alleen de gang naar de rechter overblijft.
Hoe zat het ook alweer
Het gaat over Afrikaanse olifant Buba. De Afrikaanse olifant wordt als soort met uitsterven bedreigd en is dan ook streng beschermd. Buba is al op jonge leeftijd naar Europa gebracht; haar exacte afkomst en de omstandigheden waaronder zij Europa is binnen gebracht, zijn niet bekend. Buba kwam terecht in de circuswereld. Inmiddels is Buba bijna 50 jaar en heeft deze (ex-)circusolifant een groot deel van haar leven moeten doorbrengen bij circusfamilie Freiwald.
Sinds 15 september 2015 is het in Nederland echter verboden om wilde dieren in circussen te houden. Aangezien voormalige circusdieren niet meer in staat zijn om in het wild te leven, werd voor de dieren gezocht naar een passende opvangplek. Maar niet voor Buba. Sinds het verbod werden aan Freiwald opeenvolgende ontheffingen van dit verbod verleend, welke erop gericht waren om Freiwald uitstel te verlenen om te zoeken naar een passend opvangcentrum voor Buba.
Dat opvangcentrum werd eind 2020 gevonden, namelijk Elephant Haven in Frankrijk. Maar daar ging Buba nooit naartoe. Buba werd begin 2022 namelijk verkocht aan het ‘Kimba Elefánt Park’ in Töltéstava, Hongarije: een attractiepark/circus waar wilde dieren gedwongen worden om publiek te vermaken met kunstjes.
Die verplaatsing vond plaats onder gebruik making van de verleende, tot op heden nog altijd geldende, ontheffing. De verplaatsing vond ook nog eens plaats lopende de beroepsprocedure tegen die ontheffing. De dierenrechtenorganisaties dienden een verzoek tot handhavend optreden in, omdat ze de verplaatsing / verkoop van Buba vanuit Nederland naar Hongarije in strijd achten met artikel 2 van de op 25 maart 2021 verleende ontheffing dat bepaalt dat Buba niet mag worden ingezet of verplaatst voor optredens en tentoonstellingen door Buba of publiekseducatie met Buba in Nederland of het buitenland.
De dierenrechtenorganisaties en hun advocate hopen dat voorliggende procedure bij de rechtbank wél tot de gewenste uitkomst zal leiden: het welverdiende pensioen van Buba in een daarvoor uiterst geschikt opvangcentrum: Elephant Haven. Een circus is geen omgeving voor een wild dier om natuurlijk gedrag te kunnen uitoefenen. In Nederland niet en in Kimba in Hongarije niet. Zeker niet gezien de reputatie van laatstgenoemd park. Buba heeft nooit de kans gekregen om sociale relaties met soortgenoten op te bouwen. Iets wat erg belangrijk is voor olifanten. Het is volgens Animal Rights en Bite Back dan ook hoog tijd dat daar verandering in komt.
De ontheffing
Freiwald heeft een ontheffing voor onbepaalde tijd van het wilde-dieren-in-circusen-verbod in artikel 4.14, tweede lid, van het Besluit houders van dieren (Bhd). De ontheffing is verleend voor het mee mogen laten reizen van Buba met het circus. Aan de ontheffing is een beperking verbonden, verwoord in het inmiddels beruchte artikel 2 uit de ontheffing.
Artikel 2
"Aan de ontheffing, bedoeld in artikel 1, is de beperking verbonden dat Buba niet wordt ingezet voor of verplaatst ten behoeve van optredens en tentoonstellingen door Buba of publiekseducatie met Buba in Nederland of het buitenland."
Door de verplaatsing van Buba naar Hongarije is in strijd gehandeld met artikel 2.
Kimba
Kimba Elefánt Park is een bedrijf in handen van de zevende generatie circusfamilie Casselly, bekend van onder meer kerstshows met olifanten in Duitsland. De familie zou zijn gestopt met touren; echter tot aan 2021 stonden er nog kerstcircusshows gepland. Volgens de dierenrechtenorganisaties ligt hierin een groot risico dat Buba ook in de toekomst nog als circusolifant in (kerst)circusshows wordt gebruikt.
Al trekt het circus niet meer rond, van rust voor de dieren komt weinig terecht. Op de sociale media van het park en van directeur Casselly, is te zien dat de dieren nog altijd gebruikt worden voor circuskunstjes. Volgens de website (kimbapark.com) organiseert het park meerdere keren per dag shows waarin olifanten trucjes doen.
Ook de leefomstandigheden lijken in Kimba niet al te best. Zo zijn in de periode oktober 2020 – december 2022 meerdere dieren onder mysterieuze omstandigheden komen te overlijden.
Gelet op voorgaande feiten en omstandigheden stellen de dierenrechtenorganisaties dan ook dat, in tegenstelling tot Elephant Haven, het Kimba Elefánt Park een zeer ongeschikte plek is voor Buba en zij daar zo snel mogelijk weg moet.
Voor de NVWA is het prima dat Buba weer wordt gedegradeerd tot circusolifant zolang het maar in een dierentuin is
Het verweer van de NVWA is dat Kimba aan te merken is als een dierentuin in de zin van artikel 4.1 van het Bhd. Het park is immers een permanente inrichting waar ten minste zeven dagen per jaar dieren worden tentoongesteld aan publiek. Optreden met dieren in dierentuinen is tenslotte ook toegestaan in Nederland, zegt de NVWA. Dit betekent dat Freiwald Buba mocht vervoeren naar een dierentuin zonder dat dit een overtreding van artikel 2 van de ontheffing is, aldus de NVWA.
Onzin zeggen de dierenrechtenorganisaties
De kern van de ontheffing is gelegen in het vermeend behartigen van de belangen van Buba. Het waarborgen van het ‘circusverbod’ is daarin een nevendoelstelling. De ontheffing is in de allereerste plaats bedoeld om Buba te beschermen tegen het inzetten van haar voor optredens, tentoonstellingen of publiekseductie, of het vervoeren daarvoor.
In Kimba wordt, echter, veelvuldig opgetreden met de olifanten en worden de olifanten tentoongesteld, nu dus ook Buba. Dat maakt dat er wel degelijk sprake is van een overtreding van voornoemd artikel 2 van de ontheffing.
Kimba is geen dierentuin
Verder zijn de organisaties en hun advocate er van overtuigd dat Kimba helemaal geen dierentuin is; dat is slechts een voorbarige, maar van pas komende, aanname van de NVWA.
De NVWA misbruikt hiervoor een definitie uit het Bhd die een dierentuin aanduidt als een ”permanente inrichting waar levende wilde dieren worden gehouden om gedurende ten minste zeven dagen per jaar te worden tentoongesteld aan het publiek,”. De NVWA laat hier slinks de regel na de komma weg: “… met uitzondering van circussen en dierenwinkels;”. Dus een ”permanente inrichting waar levende wilde dieren worden gehouden om gedurende ten minste zeven dagen per jaar te worden tentoongesteld aan het publiek” kan dus ook een circus (of een dierenwinkel) zijn.
Er zijn overtuigende aanwijzingen dat Kimba geen dierentuin is:
Op de website van de Hongaarse ‘Kamer van Koophandel’, OPTEN, is bedrijfsinformatie van Kimba inzichtelijk. Als hoofdactiviteit is opgegeven: ”0149: Fokken van andere dieren”. Dit is de NACE-code (SBI code in Nederland) van het bedrijf. Deze code valt onder de categorie ‘Landbouw, bosbouw en visserij’. Er is ook een specifieke NACE-code voor dierentuinen, zijnde ‘9104: Botanische tuinen, dierentuinen en natuurreservaten’. Dit is ook de code die is toegekend aan daadwerkelijke dierentuinen, zoals bijvoorbeeld de Sosto Zoo (officieel: Nyíregyházi Állatpark Nonprofit Kft.) Als Kimba daadwerkelijk een dierentuin zou zijn geweest, zou het bedrijf niet hoofdactiviteit code 0149 hebben, maar code 9104.
Op de website van het park wordt er geadverteerd met het circus en olifantenshows. Ook op de sociale media van het park en van directeur Casselly is te zien dat de dieren gebruikt worden voor circuskunstjes. Deze wijze van omgang met de olifanten en andere dieren zijn geenszins typerend voor een dierentuin.
Kimba is geen onderdeel van internationale of Europese samenwerkingsverbanden tussen dierentuinen, zoals bijvoorbeeld de EAZA (European Association of Zoos and Aquaria) en de WAZA (World Association of Zoos and Aquariums). Kimba is ook niet geaccrediteerd door de Association of Zoos and Aquariums (AZA).
Hongarije is net als Nederland partij bij de Europese Dierentuinrichtlijn. Dat betekent dat een dierentuin ook moet voldoen aan bepaalde vereisten op het gebied van vergunningen, soortbehoud, huisvesting en verzorging. Geenszins is gebleken dat hieraan wordt voldaan. Bijvoorbeeld de mysterieuze sterfte van meerdere dieren onder de ‘zorg’ van Kimba en het feit dat alle vindbare informatie over Kimba in het teken staat van publieksvermaak met en door dieren, staan haaks op de doelstellingen die een dierentuin moet nastreven.
In het bestreden besluit definieert de NVWA Kimba als dierentuin volgens hoofdstuk 4 uit het Nederlandse Bhd. Dan zou ook moet worden voldaan aan de vereisten zoals opgenomen in Hoofdstuk 4, § 1 van het Bhd. Niet is gebleken dat daaraan wordt voldaan, noch dat de NVWA dat heeft gecontroleerd. De NVWA had Kimba dan ook niet ‘zomaar’ als dierentuin mogen definiëren.
Conclusie
Nu niet kan worden aangetoond dat Kimba daadwerkelijk een dierentuin is, kan de motivering van de NVWA, op basis waarvan het bezwaar van de dierenrechtenorganisaties ongegrond is verklaard, niet standhouden. Daarmee kan ook het bestreden besluit niet standhouden. We hopen dat de rechter oordeelt dat de NVWA moet gaan handhaven, bijvoorbeeld door het opleggen van een dwangsom zodat Buba met pensioen kan.
Wordt vervolgd!
