Apenmoord en bedrog: Hartelust al zeker 35 jaar harteloos

Animal Rights kreeg begin 2024 een tip dat er zich in een Spaans laboratorium apen bevonden afkomstig van de Tilburgse apenhandelaar Hartelust die besmet waren met tuberculose. Al snel werd duidelijk dat er ook in Nederland met tbc-besmette apen werden afgemaakt. Uit een antwoord op een van de vragen van de Partij voor de Dieren blijkt hoe harteloos Hartelust werkelijk is: “De apen in het Nederlandse bedrijf, zowel de besmette apen als de nog aanwezige apen waar geen besmetting bij is aangetoond, zijn uiteindelijk op verzoek van de eigenaar door de eigen bedrijfsdierenarts geëuthanaseerd. Er bestaat geen verplichting deze dieren te euthanaseren […]. De apen waren niet meer geschikt voor het onderzoeksdoel waarvoor ze waren gekomen, noch was gebruik in een dierentuin mogelijk omwille van de gezondheidsrisico’s voor andere apen en voor bezoekers.”
Het ging om 177 individuen.

Lees: HARTELUST LIET ZELF “ONBRUIKBARE” TBC-APEN AFMAKEN

En: HARTELUST LIET 177 AAPJES VERMOORDEN

Uit recent ontdekte documenten blijkt dat Hartelust al zeker 35 jaar aapjes als gevoelloze, levenloze producten behandelt, dat het niet de eerste keer is dat Hartelust een hele zending apen laat afmaken, en dat, als het mis gaat, het bedrijf er niet voor terugdeinst om dit te verbergen voor autoriteiten en burgers.

Eind jaren 80 gaat het Hartelust blijkbaar voor de wind. Hartelust wil in november 1989 graag 100 tot 200 aapjes per week ontvangen uit Tanzania. En als de ‘kwaliteit’ goed blijft overweegt hij een contract voor 1990 voor 200 tot 300 apen iedere maand.

Twee weken later, op 23 november, is Hartelust al een stuk minder tevreden: ”Last shipment 17 heads dead on arrival, another 8 heads within 24 hours and another 5 heads within 48 hours. Still over 10 heads seriously ill,” foetert hij, maar niet uit mededogen met de dieren.

Het gaat om ‘vrachten’ vervetapen. 70 vliegen er in het ruim van de KL564 op 2 november 1989 en 100 met hetzelfde vluchtnummer op 16 november. Op 27 september stuurde dit bedrijf ook al 100 vervetapen naar Nederland. Hartelust betaalt voor die eerste zending, maar daarna volgen alleen nog beloftes.

Eén vervetaapje kostte Hartelust destijds $40 US. Hartelust trekt op papier $1200 van de afgesproken prijs van de laatste zending af voor de 30 dode aapjes, maar betaalt in zijn geheel niet. Hartelust overlegt ook geen veterinair rapport om zijn beweringen te staven, ondanks diverse verzoeken uit Tanzania daartoe.

Wel stuurt Roberto Hartelust op 11 januari 1990 een brief aan E. Saleh van de overkoepelende Tanzania Wildlife Exporters Association in Dar Es Salaam, om deze te informeren dat de aapjes die op Schiphol in transit waren niet, zoals gepland, doorgevoerd zijn naar Moskou in, destijds nog, de USSR en om zich te beklagen over de exporteur.
Volgens deze brief crepeerden er 40 apen in de eerste 48 uur. “We then killed the rest here to avoid further diseases outbreak etc, to avoid risk of our other primates (600) heads.” Dat lijkt verdacht veel op de reactie van Hartelust 35 jaar later bij de tbc-besmetting.

Hartelust maakt niet alleen alle apen af, hij verbergt de ziekte en sterfte ook voor de autoriteiten: ”No report issued at Amsterdam KLM. This to avoid government inquiries aswell animal protection groups. If this was public etc., import from Tanzania would have been totaly banned to Holland. Furthermore Dr. Shaka of Primavet was here and seen these terriable animals. Also talked with him about Government policy etc. if this was known to all.”
In 2023 was er dankzij internationale afspraken geen mogelijkheid tot het verbergen van de tbc-uitbraak, maar NVWA/LNV hielpen Hartelust om de Nederlandse burger onwetend te houden.

De vervetaapjes waren afkomstig van ene Moez Rahim Karmali (import & export) uit Arusha in Noord Tanzania, die zich achtereenvolgens bij de Nederlandse ambassade in Tanzania en de Tanzaniaanse ambassade in Nederland beklaagt dat hij zijn geld ($4940 na aftrek van dode aapjes) niet heeft ontvangen. Hij verklaart dat volgens alle betrokkenen er niets mis was met de zending. Pas een jaar later, op 3 februari 1991, stuurde Roberto Hartelust zijn advocaat met een koffer geld naar Arusha om Karmali te betalen en contracten met andere leveranciers af te sluiten.

Gewetenloze afnemers, zoals Hartelust, hielden de handel in Tanzania’s wilde dieren in stand, want het ontwikkelingsland kon de buitenlandse deviezen goed gebruiken. Tanzania heeft pas sinds 2016 een verbod op het exporteren van haar wildleven. In juni 2022 werd de beschermingsmaatregel al weer opgeheven, zodat handelaren hun voorraad konden verpatsen. Vorige maand werd het verbod weer van kracht, niemand weet voor hoelang.