Melkkoeien

In de box of aan de ketting

Op de meeste Nederlandse en Belgische melkveebedrijven worden de melkkoeien gehouden in ligboxenstallen. Elke koe in de stal beschikt over een ligbox. Tussen de ligboxen door kunnen de koeien vrij rondlopen in de stal. De afmetingen van de ligboxen dienen berekend te worden op basis van de lichaamsmaten van de koeien. Oudere ligboxenstallen zijn vaak niet aangepast aan de huidige normen. Onaangepaste ligboxen bieden de koeien niet voldoende bewegingsruimte om vloeiend te kunnen gaan liggen of op te staan, en leiden tot knieproblemen, verwondingen, zwellingen op rug en/of zitbeen.^{1 2}

Een ander staltype is de grupstal (bindstal). In grupstallen worden de koeien vastgebonden met een ketting of een touw. Ondanks het feit dat deze grupstallen sterk worden afgeraden door dierenwelzijnsonderzoekers vanwege de beperkingen die ze leggen op het natuurlijke gedrag van koeien, komt dit staltype nog steeds voor in Nederland en België.^{3 4}

Onthoornen

Om te voorkomen dat de melkkoeien elkaar verwonden in de stal, en voor de veiligheid van de melkveehouder zelf, worden melkkoeien onthoornd voor ze de leeftijd van twee maanden bereikt hebben. Een verhit onthoornapparaat wordt stevig tegen het hoorntje van het jonge melkkalf gedrukt om de hoornpit stuk te branden.

Na de ingreep treedt postoperatieve pijn op. Bij de onthoornde kalfjes worden pijnsignalen waargenomen zoals flapperen met de oren, schudden met de kop, schuren van de kop, een ander lig(rust)gedrag en minder eetlust. Pijn en stress na onthoornen kunnen leiden tot een versnelde ademhaling en hartslag, meer stresshormonen in het bloed, verhoogde pijngevoeligheid rondom de hoornpitten en een verminderde groei.

Zowel in Nederland als in België is onthoornen wettelijk toegestaan, op voorwaarde dat de ingreep onder (plaatselijke) verdoving gebeurt. De verdoving moet toegediend worden door een dierenarts. De onthoorning mogen de veehouders zelf uitvoeren. Er wordt gepleit om pas onthoornde dieren een nabehandeling met pijnstillers te geven, maar het staat de veehouders vrij om te beslissen of ze deze extra kosten willen maken. ^{1 2 3}

Geen melk zonder kalfjes

De lactatie (melkproductie) bij een koe kan alleen op gang komen wanneer ze kalfjes ter wereld brengt. Daarom worden koeien in de melkveehouderij elk jaar opnieuw kunstmatig bevrucht.¹ Na een drachttijd van 9 maanden wordt de koe in een aparte ruime box of hok met stro (de afkalfruimte) geplaatst om haar jong te baren. Maar moederkoe en kalf mogen amper tijd samen doorbrengen. De moederkoe mag haar jong niet zogen, omdat de melkveefokker uit elke druppel moedermelk winst wil slaan door ze te verkopen voor menselijke consumptie. Het kalfje wordt een paar uur na de geboorte weggenomen bij de moederkoe en gevoed met goedkope kunstmelk. Een deel van de vrouwelijke kalfjes die op de melkveebedrijven geboren worden, dient om later ingezet te worden ter vervanging van opgebruikte melkkoeien. Het overschot aan vrouwelijke kalfjes en alle mannelijke kalfjes worden verkocht aan vleeskalverenbedrijven, waar ze worden vetgemest voor de slacht.

De snelle scheiding van moederkoeien en kalfjes dient louter economische doeleinden en is omstreden. Een natuurlijke speenleeftijd (7 tot 11 maanden) is nodig voor optimaal sociaal gedrag en zo min mogelijk stress bij zowel moederkoe als kalf.^{1 2}

De Nederlandse melkkoe zet gemiddeld 3,5 kalfjes op de wereld, wat de boer een productie van ongeveer 31.000 liter melk oplevert, gespreid over de verschillende lactatieperiodes. In België liggen de productiecijfers iets lager. De Belgische melkkoe baart gemiddeld 3 kalfjes, wat resulteert in ruim 28.000 liter melk. De melkkoeien zijn gemiddeld 5,5 jaar oud als ze afgevoerd worden naar het slachthuis.³ Van nature kan een koe 20 jaar oud worden.⁴

Lees hier meer over de kalveren in de melkveehouderij.

Geslacht omwille van vruchtbaarheidsproblemen

Melkkoeien die niet snel genoeg zwanger raken, worden gezien als een economische verliespost. Vruchtbaarheidsproblemen zijn zowel in België als in Nederland de voornaamste reden om dieren vroegtijdig af te voeren naar het slachthuis. Onderzoek toont aan dat de vruchtbaarheidsproblemen van de koeien in de melk- en zuivelindustrie vaak veroorzaakt worden door de melkveehouders zelf. Veelal zijn vruchtbaarheidsproblemen op een bedrijf het gevolg van slechte bedrijfsvoering, onaangepaste voeding en ondeskundigheid bij het insemineren.^{5 6}

Melken

Het melken van de koeien gebeurt in de moderne melkveebedrijven met melkrobots. De automatisering van het melkproces levert de boeren veel voordeel op. Met melkrobots wordt flink bespaard op werkuren en arbeidskosten. Bovendien verhoogt de melkproductie van de koeien door het inzetten van robots. Waar koeien in het klassieke systeem twee maal daags gemolken werden, gaan ze nu gemiddeld 2,5 tot 3 keer per dag aan de machine. Hoe frequenter de koeien gemolken worden, hoe meer melk de dieren gaan produceren.^{7 8}

Pijnlijk ontstoken uiers

Een ernstig en wijdverspreid probleem in de melkveehouderij is uierontsteking of mastitis. Diverse factoren spelen een rol bij het optreden van mastitis. De gezondheidstoestand en weerstand van de koe, de hygiëne rondom het melken en de wijze van huisvesting beïnvloeden de kans op uierontsteking. Afhankelijk van de ernst van de ontsteking, treden in mindere of meerdere mate ziektesymptomen op. De uier is rood gezwollen en voelt warm aan. De koe krijgt koorts, of omgekeerd: een te lage temperatuur. Naast de zichtbare symptomen van mastitis kan de koe ook een verminderde eetlust en herkauwactiviteit hebben.^{1 2 3} Mastitis is altijd pijnlijk, ook in mildere vormen. ⁴

Kreupele koeien

Naast vruchtbaarheids- en uiergezondheidsproblemen, behoren klauwproblemen tot de belangrijkste oorzaken van vroegtijdige 'afvoer' van melkkoeien. Veel koeien hebben klauwinfecties die veroorzaakt worden door bacteriën, schimmels en virussen, of lijden aan niet-infectueuze klauwaandoeningen zoals zoolzweren, zoolbloedingen en gezwellen. Klauwproblemen zijn pijnlijk en leiden tot kreupelheid. ^{5 6 7}

Permanent op stal

Een belangrijke oorzaak van klauwproblemen zijn de natte en bevuilde vloeren in de stallen. Voor een goede poot- en klauwgezondheid is weidegang een must. Maar weidegang voor alle melkvee wordt een moeilijk haalbare zaak in de steeds verder doorgedreven melk- en zuivelindustrie. Door de schaalvergroting van de bedrijven ontstaat er een tekort aan beschikbaar weiland rondom de boerderijen.⁸ In Nederland komt 31 % van de melkkoeien nooit buiten. Overheidsstatistieken tonen dat het aantal niet geweide dieren jaarlijks toeneemt.⁹ Bij de melkkoeien die wel nog naar buiten mogen, is het aantal dagen per jaar – en uren per dag dat koeien in de weide doorbrengen – verminderd.¹⁰ In België zijn geen precieze cijfers bekend over het aantal koeien dat weidegang krijgt. Uit onderzoek van UGent blijkt dat ook de Belgische melkveehouders hun koeien alsmaar meer permanent op stal houden. ¹¹

Topsporters tegen wil en dank

Tijdens hun korte leven in de melkveehouderij wordt van de melkkoeien het uiterste geëist. In de reportage 'De topsporters van de melkindustrie' wordt de verborgen kant van de melkindustrie treffend in beeld gebracht. We zien graatmagere koeien die in dienst van een nietsontziende industrie letterlijk ‘uitgemolken’ worden tot ze erbij neer vallen. ¹

Melk moet niet!

Er bestaat een uitgebreid assortiment aan plantaardige vervangmiddelen voor melk en zuivel.
Kijk bij Plant Power voor tips!