Veelgestelde vragen over wasberen!

De wasbeer komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika. De dieren zijn door mensen naar Europa gehaald voor een ellendig leven op bontfokkerijen, uitgezet voor de jacht en werden als huisdier gehouden. In omliggende Europese landen zijn inmiddels gevestigde populaties te vinden, bijvoorbeeld in Duitsland, Frankrijk, Wallonië en Luxemburg. In 2016 zijn wasberen op de Europese lijst van invasieve exoten geplaatst (EU-verordening 1143/2014).

Veel mensen portretteren de wasbeer als een gevaar voor inheemse biodiversiteit. Er zijn nog steeds geen studies die aantonen dat dit daadwerkelijk het geval is. Uit een risicoanalyse van de NVWA blijkt dat wasberen op ecosysteemniveau geen schade aanrichten en dat ze ook als nieuwkomer geen bedreiging vormen voor bestaande ecosystemen.¹ In Europa is geen bewijs gevonden voor effecten van de wasbeer op soortenrijkdom en abundantie (de aantallen van een soort). Ook in Duitsland, waar de dieren al tientallen jaren leven en ze lokaal veel voorkomen, zijn er geen aanwijzingen voor negatieve effecten op zowel inheemse prooisoorten als concurrerende predatoren (bijvoorbeeld vossen en dassen).² Een belangrijk deel van hun voedsel halen ze uit het water. Een zoogdier met zo'n foerageermethode was er nog niet in Europa.³ De wasbeer is ook een natuurlijk vijand van een andere geïntroduceerde exoot: de Amerikaanse rivierkreeft.

Bij ernstig bedreigde soorten kan predatie door wasberen incidenteel een rol spelen. Maar de wasbeer is in dat geval één van de vele predatoren. In Nederland kunnen wasberen lokaal effect hebben, bijvoorbeeld op eilanden waar weinig predatoren voorkomen. Nadelige effecten op weidevogels (buiten eilanden) zijn niet te verwachten: een wasbeer wordt al onrustig als hij vijftig meter van een boom vandaan is.

Op de Unielijst, de Europese lijst van invasieve exoten, staan soorten die niet meer mogen worden gehouden en waar ook niet mee gehandeld mag worden. Daarnaast hebben lidstaten de plicht om soorten te verwijderen, of als dat niet lukt, de verspreiding te beperken en schade te voorkomen. Wasberen zijn op de lijst geplaatst, omdat ze schade aan landbouw, in stallen, in viskwekerijen en aan boomgaarden en mais kunnen veroorzaken. In stedelijk gebied kunnen ze vuilnisbakken en tuinen vernielen. In Duitsland is de totale schade aan de landbouw, waar lokaal hoge dichtheden kunnen worden bereikt, minimaal. In Nederland is helemaal geen schade bekend of gemeld. De Unielijst kan overigens vrij willekeurig zijn: zo staat de Amerikaanse nerts er niet op, want dit zou wel eens kunnen betekenen dat het verhandelen van en fokken met nertsen voor hun bont lastiger wordt voor Europese nertsenfokkers.

Lees ook: een robuuste natuur is het beste wapen tegen invasieve soorten

In Duitsland leven wasberen al tientallen jaren zonder problemen. In de grensstreken zijn de aantallen nog laag, maar dat zal naar verwachting ook veranderen. Volgens de Europese risicobeoordeling leven er momenteel tussen de 100.000 en een miljoen wasberen in Duitsland. Daar is in de jaren vijftig en zestig zonder succes geprobeerd wasberen uit te roeien. De populatie is niet verminderd en het verspreidingsgebied is groter geworden.

Wanneer populaties bestreden worden, blijft het habitat intact, terwijl de voortplanting minder door de dichtheid van de soort wordt afgeremd. Kortgezegd: als er veel dieren worden afschoten, maar er is voldoende ruimte en voedsel beschikbaar dan neemt de voortplanting toe. Afschot is hoe dan ook een hopeloze zaak met alleen maar verliezers. Nederland is niet meer wasbeervrij te houden, want er zal altijd instroom vanuit Duitsland en België blijven komen. Bioloog en roofdierspecialist Jaap Mulder verwoordt het via Omroep Gelderland als volgt: “Wanneer het een soort is die zich niet laat uitroeien, kunnen we de bestrijding ook achterwege laten. En de wasbeer is daar een duidelijk voorbeeld van.”¹ Dieren aan de top van de voedselpiramide, zoals vossen, dassen, otters en wasberen, regelen hun aantallen onderling door voedselaanbod en eigen gedrag.

Het gevaar van wasberen op de volksgezondheid wordt vreselijk overdreven. Wasberen hebben vaak een spoelworm (Baylisascaris procyonis) bij zich, die via hun uitwerpselen (in zandbakken bijvoorbeeld) ook in de mens terecht kan komen. In de Verenigde Staten, waar wasberen in veel steden heel gewoon zijn, waren tot 2018 slechts 23 gevallen bekend geworden; daarvan stierven zes patiënten. Op een bevolking van 325 miljoen mensen.

Omgerekend naar Nederland: als overal in het land wasberen zouden voorkomen, zou dat over een periode van 100 jaar (!) 2,9 besmettingen kunnen opleveren en 0,75 doden.¹ Er zijn veel ziektes die je gemakkelijker kunt krijgen van wilde dieren, huisdieren of dieren uit de intensieve veehouderij. Aan de Q-koorts zijn in korte tijd waarschijnlijk 95 mensen overleden, maar melkgeiten mogen nog steeds worden gehouden.²

De komst van wasberen naar Nederland is niet meer te stoppen. De dieren zijn in steeds meer buurlanden te vinden. Volledig uitroeien is een illusie, het is onmogelijk en ethisch onverantwoord. Wasberen zijn door menselijk toedoen in Europa terecht gekomen en weten zich nu te handhaven. Elke wasbeer die de landsgrens over wandelt vangen en veroordelen tot een leven in gevangenschap of vangen en veroordelen tot de kogel, is onrechtvaardig.

Animal Rights wil dat de wasbeer wordt geaccepteerd als een nieuw lid van onze fauna. Wanneer de wasbeer zich permanent in Nederland vestigt zijn de effecten met betrekking tot biodiversiteit, economische schade en volksgezondheid minimaal. In Nederland kan de wasbeer eenzelfde juridische status krijgen als andere inheemse predatoren. Een rapport over wasberen, in opdracht van het ministerie van Natuur, Landbouw en Voedselkwaliteit, kwam al in 2008 tot deze conclusie!¹ Animal Rights roept de overheid op om in Europa te pleiten voor het accepteren van de wasbeer als ingeburgerde soort. De wasbeer is meer dan welkom.