In het proefdiercentrum van het Nederlands Herseninstituut worden dorstige resusapen in stoelen vastgebonden en gedwongen mee te werken aan hersenexperimenten. De dieren krijgen vooraf amper wat te drinken en worden tijdens de experimenten met een druppel water of sap beloond wanneer zij een handeling goed verrichten. Uit publicaties ^{1 2} blijkt dat waterrestrictie een zeer gebruikelijke methode is om apen te dwingen taken uit te voeren.

Waterrestrictie

Om hun hersenactiviteit te kunnen meten, ondergaan de proefapen hersenoperaties. Via boorgaten in hun schedel worden elektroden geïmplanteerd in de hersenen. Met cement wordt een ‘stammetje’ aan de schedel vastgehecht. Dit stammetje dient om de kop van de apen te fixeren tijdens de latere hersenmetingen. Op deze wijze kunnen de onderzoekers de hersenactiviteit van de apen meten. Sommige dieren ondergaan tijdens deze lange periode als proefdier meerdere hersenoperaties om losgekomen of beschadigde implantaten te vervangen.

Tijdens het experiment zelf worden apen afgezonderd in een verduisterde, geluidsdichte ruimte waar ze naar beeldschermen moeten kijken en geluiden te horen krijgen. Om te verhinderen dat de apen hun blik afwenden van het beeldscherm worden ze vastgebonden in primatenstoelen, waarbij ook hun kop is gefixeerd. De onderzoekers bestuderen de activiteit van de visuele en auditieve hersendelen bij de apen. De studies duren vele jaren.

Altijd dorst

Uit de door ons opgevraagde stukken blijkt dat de apen eerst een maand mogen wennen aan de kooi en omgang met een kooigenoot. Er staat ook twee weken gewenning voor de waterrestrictie en fixatie van het dier in de primatenstoel. De volgende stap is de hersenoperatie en dan twee weken herstel. Daarna begint de taaktraining (met waterrestrictie) met een duur van drie tot zes maanden. Er vindt een tweede hersenoperatie plaats en wederom is de hersteltijd twee weken. De hersenmetingsessies duren uiteindelijk 18 tot 24 maanden. Na afloop worden de apen gedood. Op dit moment zitten 18 apen in het proefdiercentrum.

Gedurende de experimentele periodes waarin de hersenmetingen plaatsvinden, wordt de watervoorziening van de apen beperkt. Zij krijgen in 24 uur slechts 20 ml water per kilo lichaamsgewicht¹. De apen wegen gemiddeld negen kilo, wat neerkomt op 180 ml water per 24 uur. Dat is amper een gemiddeld glas water (een standaard flesje mineraalwater bevat 250 ml). Ook in het weekend, als de onderzoekers vrij hebben en de experimenten niet plaatsvinden, wordt de waterrestrictie nog streng aangehouden. Dan krijgen de apen 400 ml water i.p.v. de 180 ml die ze op doordeweekse dagen krijgen.

BPRC Rijswijk

Het Biomedical Primate Research Center in Rijswijk is het grootste apenlaboratorium van Europa. Er zitten momenteel 1500 apen, (resus- en java-apen en penseelapen) in het BPRC. Het merendeel wordt gehouden voor de fok. Het BPRC levert ook apen aan andere proefdiercentra, zoals de KU Leuven en het Herseninstituut.

Erasmus MC

Het Erasmus MC voert vele virologische experimenten uit op java-apen (en andere dieren). De apen krijgen hierbij eerst een temperatuursensor geïmplanteerd in hun buikholte. Na deze operatie worden ze opgesloten in een isolator en opzettelijk besmet met een schadelijk en potentieel dodelijk virus. Gedurende het onderzoek wordt er herhaaldelijk bloed afgetapt en worden ook meermaals de longen doorgespoeld. Na enkele dagen tot weken worden de dieren afgemaakt en opgesneden voor verdere analyse. In samenwerking met het BPRC in Rijswijk voert het Erasmus MC ook infectietesten met dodelijke bacteriën uit op resusapen.

Gestopt

In de afgelopen decennia zijn er verschillende laboratoria gestopt met het gebruik van apen in experimenten. Na een jarenlange campagne stopte de Radboud Universiteit in Nijmegen met apenexperimenten eind 2016. De laatste twee apen werden ondergebracht bij Stichting AAP. Andere laboratoria die stopten met invasieve experimenten zijn TNO, RIVM, MSD en de Universiteit Utrecht.