Voormalig Justitieminister Grapperhaus krijgt flinke tik op de vingers van de Nationale ombudsman

Dankzij een twitterende journalist kon heel Nederland volgen hoe CDA-minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid op 25 november 2019 tijdens de Algemene Ledenvergadering van de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) zich uitgesproken neerbuigend uitliet over dierenrechtenactivisten. Hun auto's zouden mogen worden ingeladen en meegenomen, ze zouden met een hogedrukspuit verjaagd mogen worden en moeten worden beboet 'tot ze alleen nog maar een krantenwijk zouden kunnen lopen' (sic). Voor deze uitspraken is hij nu in een rapport van de Nationale ombudsman op de vingers getikt.¹

Animal Rights wilde in eerste instantie aangifte doen tegen Grapperhaus, maar dit bleek niet mogelijk omdat hij onschendbaar is voor uitspraken gedaan in functie. Daarom werd de aangifte omgezet in een klacht, die werd behandeld door de adviescommissie van het ministerie van Justitie en Veiligheid. De klacht was tweeledig: de minister maakte zich enerzijds schuldig aan belediging en laster, maar riep volgens Animal Rights ook op tot geweld en diefstal. De adviescommissie kende het eerste deel toe en Grapperhaus werd berispt voor partijdigheid. Het tweede deel van de klacht achtte men niet bewezen, onder andere omdat het zou gaan om de 'toelichting op een factsheet'. Animal Rights en haar medeklagers waren blij met de terechtwijzing, maar eiste ook genoegdoening voor het zeker zo ernstige tweede deel en besloot de zaak voor te leggen aan de Nationale ombudsman.

Eerder weigerde Grapperhaus directe vragen over de uitlatingen te beantwoorden, zoals in een brief aan de Tweede Kamer. Voor de Nationale ombudsman, twee jaar na dato, ontkent hij de uitspraken gedaan te hebben. Hier wordt door de Nationale ombudsman echter korte metten mee gemaakt: "In reactie op de vragen van de ombudsman heeft de minister laten weten een deel van de gestelde uitlatingen te hebben gedaan en een deel niet. Deze gedeeltelijke ontkenning is te zwak om de eerdere feitenvaststelling (zoals die is gedaan tijdens de interne klachtbehandeling) te weerleggen."

De belangrijkste uitspraak van de Nationale ombudsman is voor Animal Rights dan ook: “Gezien het voorgaande gaat de ombudsman ervan uit dat de minister het merendeel van de uitlatingen heeft gedaan zoals door verzoekers is gesteld.”

De ombudsman toetste de uitlatingen en de opstelling van de minister tijdens de vergadering van de POV aan het vereiste van de-escalatie en concludeert: "De ombudsman is van oordeel dat de minister met zijn uitlatingen en opstelling tijdens de ALV op 25 november 2019 het vereiste van de-escalatie heeft geschonden. [...] Bij een gespannen situatie en mogelijke escalatie tussen burgers mag van een minister worden verwacht dat hij zich terughoudend opstelt en probeert escalatie te voorkomen/beperken. Dit betekent dat de minister oog heeft voor de gespannen situatie en hij de situatie niet op scherp zet. Hierbij is van belang dat woorden zorgvuldig worden gekozen en een minister stilstaat bij het effect van zijn uitlatingen en opstelling. Door het gebrek aan nuance en het afkeuren van het gedrag van een van de partijen (de activisten), heeft de minister niet bijgedragen aan de-escalatie. De onderzochte gedraging is niet behoorlijk."

De Nationale ombudsman voegt er nog aan toe dat men teleurgesteld is in het feit dat de secretaris-generaal van het ministerie weigerde te beantwoorden wat de reactie van de minister was op de vraag of hij de beklaagde uitlatingen had gedaan.

Ook de klachtencommissie van het ministerie krijgt twee flinke tikken op de vingers. Allereerst over de verdediging dat de minister met de uitlatingen een toelichting heeft willen geven op een factsheet: "Door de factsheet ['dierenrechtenacties in de agrarische sector'] te betrekken bij haar beoordeling van de klacht zonder na te gaan of verzoekers hiermee bekend waren, heeft de klachtencommissie het vereiste van fair play geschonden. De onderzochte gedraging is niet behoorlijk."

En vervolgens over de gevolgde procedure waarbij de minister niet werd gedwongen om te antwoorden of hij de uitlatingen nu wel of niet had gedaan: "De klachtencommissie heeft volstaan met het betrekken van de Kamerbrieven als zienswijze, terwijl uit die brieven niet zonder meer bleek welke uitlatingen de minister erkende te hebben gedaan. Hiermee heeft de klachtencommissie het vereiste van fair play geschonden. De onderzochte gedraging is niet behoorlijk.”

Animal Rights is tevreden met het rapport van de Nationale ombudsman. Campagnecoördinator Anna Krijger: "Oud-minister Grapperhaus en de klachtencommissie van het ministerie zijn ondubbelzinnig berispt. We zien de excuses graag tegemoet.”

Bovendien heeft het rapport van de Nationale ombudsman met terugwerkende kracht zelfs aan relevantie gewonnen, meent Animal Rights. "De afgelopen maanden hebben ondernemers in de bio-industrie het nieuws en de publieke ruimte gedomineerd. De verkeersveiligheid is meerdere malen in gevaar geweest en bewindslieden zijn geïntimideerd. Dit rapport maakt wat ons betreft duidelijk dat ook huidige ministers escalatie aan de kant van deze ondernemers tegen moeten gaan. Het aanwakkeren van agressie tegen dierenrechtenactivisten, politici of wie dan ook, is levensgevaarlijk."