Winst voor de Friese damherten; massamoord voorlopig van de baan

Een welkom Valentijnscadeau voor de damherten van het gebied Oranjewoud-Katlijk in Friesland: hun leven is voorlopig gered uit handen van de jagers. De door Animal Rights en Fauna4Life aangevraagde voorlopige voorziening is 14 februari 2025 toegewezen, wat betekent dat het bestreden besluit is geschorst tot zes weken na de beslissing op het bezwaar. ^{1 2}

Achtergrond
12 november 2024 gaf het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Fryslân aan de jagersclub ‘Faunabeheereenheid Fryslân’ de opdracht om de omvang van de populatie damherten in het gebied Oranjewoud-Katlijk te beperken ten behoeve van de openbare veiligheid/volksgezondheid, specifiek de verkeersveiligheid.

Op 12 december 2024 hebben Fauna4Life en Animal Rights bezwaar ingediend tegen dat besluit. In afwachting van de behandeling van het bezwaar deed de voorzieningenrechter op 14 februari 2025 uitspraak en schorste het besluit en verbood daarmee om damherten af te schieten.

Lees ook: ANIMAL RIGHTS EN FAUNA4LIFE MAKEN BEZWAAR TEGEN AFSCHIETEN VAN DAMHERTEN IN FRIESLAND

Faunabeheerplan en vergunningaanvraag ontbreken
In zijn oordeel stip de voorzieningenrechter onder andere het ontbreken van een Fries Faunabeheerplan voor damherten aan:
“Het komt de voorzieningenrechter voor dat naarmate de ingreep in de populatie groter en langduriger is, zoals in de onderhavige zaak, er meer moet worden aangesloten bij de eisen die aan populatiebeheer worden gesteld in een faunabeheerplan.”

Bij de belangenafweging komt hij daar op terug:
“Eerdere besluiten tot afschot zijn respectievelijk in 2005 en 2021 vernietigd door de rechtbank en in bezwaar herroepen. Het college heeft in 2019 een opdracht gegeven tot het opstellen van een faunabeheerplan voor populatiebeheer maar het door vergunninghouder opgestelde plan is niet goedgekeurd vanwege verschil van inzicht over onder andere de wenselijke omvang van de populatie, zo is op de zitting toegelicht. De voorzieningenrechter leidt hieruit af dat het mede voor rekening en risico van het college komt dat er geen faunabeheerplan is en dat er tot op heden, de afgelopen vijf jaar, niet aan populatiebeheer is gedaan. Tegen die achtergrond is een onverwijlde uitvoering van het populatiebeheer voor de weken tot aan 31 maart 2025 minder urgent dan het college en vergunninghouder doen voorkomen.”

Verder oordeelt de rechter negatief over het feit dat de provincie een opdracht tot afschot heeft gegeven zonder dat daar een aanvraag voor is gedaan:
“Uit de systematiek en de wettelijke bepalingen van de Omgevingswet volgt dat het niet mogelijk is om ambtshalve, zonder aanvraag, een omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit te verlenen. Daarom is het besluit ook op dit punt onbevoegd genomen.”

Beschermde status van het damhert
De voorzieningenrechter merkt op dat het damhert een beschermde status heeft en dat die status met zich mee brengt dat het belang dat het damhert zich zoveel mogelijk vrijelijk kan bewegen en voortplanten ook een belang is dat bij een besluit om tot populatiebeheer over te gaan zwaar moet wegen.
“Het feit dat het college van mening is dat het damhert niet in Fryslân thuishoort en de vrees dat er zich op meer plaatsen in Fryslân damherten zullen vestigen, zijn op zichzelf geen argumenten of belangen die bij de beoordeling van de gewenste omvang van een populatie een rol kunnen spelen.”

Hoe betrouwbaar zijn de tellingen en hoe bepaal je hoeveel damherten mogen blijven leven?
Over de noodzaak tot afschot stelt de rechter in de eerste plaats over het aantal damherten:
“Uit het bestreden besluit en de overige overgelegde stukken blijkt niet op welke wijze de omvang van de populatie is bepaald.”
En: “In het besluit en in het dossier ontbreken echter gegevens zodat de voorzieningenrechter deze tellingen niet kan verifiëren.”

De voorzieningenrechter is van oordeel dat het college onvoldoende heeft onderbouwd dat sprake is van een noodzaak tot het ingrijpen zoals nu is vergund. Naar het oordeel van de voorzieningenrechter wordt onvoldoende gemotiveerd met welke populatieomvang sprake is van een voldoende veilige verkeerssituatie en of de toegestane afschothoeveelheid het gewenste effect heeft op de verkeersveiligheid.

“Uit het werkplan volgt dat het doel voor 2025 en 2026 is om jaarlijks 200 dieren af te schieten, waarvan 112 hindes en 88 kalveren. Vanaf 2027 tot en met 2032 is het doel om jaarlijks 200 dieren (bokken, hindes en kalveren) af te schieten.
De voorzieningenrechter overweegt dat niet duidelijk is of deze aantallen nodig zijn voor het creëren van een voor het verkeer veilige situatie. Noch in het bestreden besluit, noch in het werkplan staat wat de (in het belang van de verkeersveiligheid) gewenste stand is.”

Ander bevredigende oplossingen
Over andere bevredigende oplossingen dan afschieten zegt de rechter onder andere:
“Met verzoekers is de voorzieningenrechter van oordeel dat het besluit onvoldoende inzicht geeft welk maatregelen precies op welke plaats zijn genomen. Met name is niet duidelijk geworden welke snelheidsmaatregelen precies waar gelden.”

Hoe nu verder?
Animal Rights is tevreden over het respijt dat de damherten wordt gegeven. Er zijn ook meningen van de voorzieningenrechter waar de dierenrechtenorganisatie het niet mee eens is, zoals dat een vorm van populatiebeheer sowieso nodig zal zijn. De rechter onderbouwde die mening ook niet.
De organisaties wachten eerst het besluit op bezwaar van de provincie af en kijken dan of het nodig is om in beroep te gaan. De provincie zou zo verstandig kunnen zijn om het hele absurde plan te laten varen en de damherten verder met rust laat. Dan kan de provincie het besluit weer intrekken.

De provincie gaf zelf tijdens de zitting op 5 februari 2025 aan dat zij de behandeling van het bezwaar waarschijnlijk in maart wil opstarten en dat er ook nog 24 andere bezwaren waren binnengekomen van andere partijen.

Uit het werkplan dat onderdeel uitmaakt van het geschorste besluit volgt dat het doel voor 2025 was om 112 hindes en 88 kalveren af te schieten. Hindes en kalveren mogen volgens het besluit alleen in de periode van 1 september tot 31 maart worden afgeschoten. Dat houdt in dat de damherten in Friesland ten minste tot september veilig zijn (behalve dan voor wegpiraten…).